Hoe corrupt is de EU wirklich?
De vraag naar de integriteit van de Europese Unie kreeg dinsdag nieuwe urgentie na vroege ochtendinvallen door de politie in het hart van het EU-kwartier en de arrestatie van twee vooraanstaande figuren uit de buitenlandse beleidswereld van de organisatie. Belgische autoriteiten hielden Federica Mogherini, de voormalige hoogste diplomaat van de EU, en Stefano Sannino, een van de laatst bekende hogere ambtenaren van de Europese Commissie, aan op verdenking van fraude. Deze verdachte activiteit zou verband houden met de toekenning van een invloedrijke opdracht voor een diplomatieke academie in de EU.
De arrestaties en de beschuldigingen
De arrestaties, gerapporteerd door Euractiv, veroorzaakten grote opschudding in Brussel: twee van de meest ervaren bestuurders van de stad stonden centraal in een corruptieonderzoek. Europese aanklagers vermoeden dat Mogherini en Sannino samenspanden om een overheidsopdracht voor een nieuwe diplomatieke academie te sturen naar het College van Europa, waar Mogherini rector is. Dit project wordt gefinancierd door de externe dienst van de EU, die Mogherini eerder leidde. Tegelijkertijd bekleedde Sannino een hoge positie toen de locatie voor de academie werd beslist.
De aard van de beschuldigingen
Hoewel nog niet bewezen, resoneren de beschuldigingen met eerdere schandalen binnen de EU, zoals de Qatargate-affaire en het onderzoek naar Huawei’s lobbyactiviteiten, waarbij beleidsmakers uit de EU zelf betrokken waren. Met de opkomst van rechts-extremistische partijen in veel delen van Europa, voedt deze situatie de populistische retoriek dat Brussel zowel zelfgenoegzaam als betrokken bij eigen belang zou zijn.
Politieke gevolgen en reverses
Voor Mogherini en Sannino, beiden Italiaanse diplomaten die binnen Europa’s diplomatieke hiërarchie hadden gestaan, betekenden deze arrestaties een onverwachte terugslag. Beiden werden beschouwd als figuren die de subtiele hiërarchieën van de Europese diplomatie beheersten. Het Europees Bureau voor Fraudebestrijding, bekend als OLAF, onderzoekt momenteel apart of Sannino invloed heeft gehad binnen de Europese Dienst voor extern optreden (EEAS) en daarbij mogelijk senior posities heeft gestuurd naar persoonlijke voorkeuren. Sannino bekleedde van 2021 tot 2023 de functie van secretaris-generaal van de EEAS, een van de meest invloedrijke civiele rollen in Brussel.
De banden tussen Mogherini en Sannino
Sannino en Mogherini kennen elkaar langdurig. In 2014 was hij de EU-ambassadeur van Italië toen Mogherini de minister van Buitenlandse Zaken van Italië was. Later werd hij haar hoogste ambtenaar bij de EEAS, onder toezicht van Josep Borrell, die in 2019 de rol van EU-hoofd-diplomaat op zich nam. Hoewel Sannino oorspronkelijk met pensioen zou gaan, werd hij in plaats daarvan aangesteld om een nieuwe directoratie te leiden die zich richt op het Midden-Oosten, Noord-Afrika en de Golfregio. OLAF heeft tot nu toe geen bewijs gevonden van wangedrag, en een woordvoerder heeft geen commentaar gegeven op de situatie.
Het systematische falen van controle
DeFase van het onderzoek bevindt zich nog in de beginfase, maar de politieke gevolgen lijken nu al vast te staan. Het geval onderstreept wat critici beschrijven als de duidelijke terughoudendheid van de EU om haar eigen integriteit te controleren. Na de Qatargate was een voorstel voor een sterkere ethische instantie binnen de EU korte tijd in ontwikkeling, maar werd toen stilletjes afgeschoten, voornamelijk door de centrum-rechtse Europese Volkspartij. Het nieuwste onderzoek raakt de kern van de invloedssferen binnen de EU. Voorheen concentreerden schandalen zich op het Europees Parlement, dat breed werd gezien als de minst krachtige instelling van de EU. Dit keer ligt de focus op het College van Europa en de EEAS, die verantwoordelijk is voor EU-delegaties over de hele wereld. Indien de beschuldigingen worden bewezen, zou dat het hart van het diplomatieke apparaat van de EU raken, dat tot nu toe beschermd bleef tegen langdurige controle van buitenaf.
De invloed binnen het College van Europa
In het College van Europa, waar Mogherini sinds 2020 rector is, was haar invloed zowel politiek als persoonlijk. Een alumnus beschreef haar als “een godin” binnen de instelling, omdat ze een politieke ethos bracht in een tot dan toe vooral academische omgeving. Haar mandaat is verlengd tot 2024. Mogherini kwam ook in de aandacht vanwege haar voormalige banden met de organisatie geleid door Pier Antonio Panzeri, een centrale figuur in de Qatargate-schandaal en voormalig Kamerlid. Zij beweerde later dat zij niet op de hoogte was van Panzeri’s vermeende wangedrag en nam ontslag zodra de beschuldigingen naar buiten kwamen.
Haar profiel en recente betrokkenheid
Haar profiel kreeg een nieuwe impuls in 2022, toen Borrell de diplomatieke academie opende, gevestigd in het College van Europa en later onder Mogherini’s leiding gesteld. De budgetten voor deze academie, bijna €2 miljoen, kwamen uit Borrell’s poging om de professionele opleiding van EU-diplomaten uit te breiden. Tijdens de opening gebruikte Borrell een bekende metafoor: “De rest van de wereld – en je weet dit heel goed, Federica – is niet bepaald een tuin,” zei hij. “De meeste delen van de wereld zijn een jungle, en die jungle kan de tuin binnenvallen.” Recent blijkt dat de bedreigingen niet alleen van buiten Europa komen, maar ook van binnen haar eigen terrein – een herinnering dat de rot zich het snelst verspreidt als de tuinmannen niet opletten.
Conclusie
Nicoletta Ionta leverde bovendien een bijdrage aan de rapportage.
