De geplande herziening van de defensieprioriteiten door lidstaten
In januari bereiden lidstaten zich voor om de ambitieuze plannen van de Europese Commissie voor defensie te herzien of mogelijk te vervangen. Volgens diplomaten zou deze herziening een fundamentele wijziging kunnen brengen in het defensiebeleid voor het komende jaar. Nationale vertegenwoordigers zijn van plan om in januari feedbacksessies te organiseren over vier goedgekeurde defensieprojecten die de Commissie in oktober presenteerde. Een EU-diplomaat bevestigde aan Euractiv dat deze bijeenkomsten bedoeld zijn om meningen en ideeën te verzamelen over de initiatieven.
De Europese Commissie stelde voor dat de lidstaten vier grootschalige defensieprojecten zouden ontwikkelen om het continent tegen 2030 beter voor te bereiden op zelfverdediging. Deze projecten omvatten het European Drone Defence Initiative (EDDI), de Eastern Flank Watch, het European Air Shield en het European Space Shield. Brussel verwachtte dat de hoofdsteden de initiatieven vóór het einde van het jaar zouden onderschrijven. Echter, het lijkt erop dat deze plannen nu onderhevig zijn aan een kritische herbeoordeling, wat de pogingen van de Commissie om de defensieagenda van de lidstaten vorm te geven ondermijnt.
Onzekerheid over de definitieve lijst van projecten
Bij de vorige Europese Raad in oktober misten de leiders een officiële endorsatie van een van de genoemde projecten of de bijbehorende deadlines. Hierdoor is de lijst van voorstellen niet bindend. Volgens twee diplomaten bespreken de hoofdsteden momenteel manieren om zichzelf beter te beschermen, wat mogelijk kan leiden tot hervormingen of zelfs een volledige herziening van de initiatieven. Een andere diplomatieke bron gaf aan dat de vier projecten tot dusver weinig betekenis hebben voor de lidstaten, afgezien van een communicatie-inspanningen.
De januarisessie zou kunnen resulteren in het toevoegen van nieuwe ideeën aan de lijst van de Commissie of in een complete heroriëntatie van de plannen. Als de lidstaten met aanzienlijk andere voorstellen komen, zou dit een klap kunnen uitgedeeld aan de plannen in de Defence Readiness Roadmap van de EU.
De focus op de oostflank en regionale verdelingen
In haar communicatie benadrukte de EU dat de aandacht vooral moet uitgaan naar de oostgrens van Europa om eventuele Russische aanvallen vóór 2030 af te wenden. De Eastern Flank Watch wordt daarbij door sommige lidstaten als prioritair gezien. Aanstaande week vindt in Helsinki de Eastern Flank Summit plaats, waar Finland, Zweden, Estland, Letland, Polen, Bulgarije, Roemenië en Litouwen samenkomen om strategische plannen te bespreken.
De verschuiving van de aandacht naar het oosten heeft echter ook kritiek uitgelokt. Tijdens een speech in de Senaat in oktober waarschuwde Italië’s premier Giorgia Meloni dat het versterken van de oostelijke flank niet ten koste mag gaan van de aanpak van de zuidelijke regio’s. Om mogelijke zorgen weg te nemen, stelde EU-defensiecommissaris Andrius Kubilius een ‘Mediterranean Flank Watch’ voor, als reactie op eerdere opmerkingen dat Mediterrane landen ook op de ‘voorlinie’ staan, maar met andere behoeften.
De prioriteit van drone- en luchtverdediging
Volgens ingewijden zouden de hoofdsteden meer prioriteit moeten geven aan het dichten van de negen kennelijke capaciteitslacunes van de EU voordat zij instemmen met een van de flagship-projecten. Hierbij wordt drone-verdediging als de hoogste prioriteit genoemd. Tijdens de EU-top in oktober vermijdden leiders het om zich achter een specifiek initiatief te scharen, en verwezen zij in hun conclusies naar ‘anti-drone en luchtverdedigingscapaciteiten’.
Dit scenario lijkt zich te herhalen tijdens de komende top op 18 december in Brussel. Een conceptversie van de conclusies van die top, door Euractiv ingezien, bevat nog geen vermelding van de vier flagship-projecten of de Readiness Roadmap van de Commissie, onderstrepende de onzekerheid over de exacte koers die Europa zal kiezen.
