De potentie van Oekraïne voor de EU-netwerken
Oekraïne beschikt over aanzienlijke mogelijkheden om het Europese elektriciteitsnet te versterken. Ondanks de aanhoudende oorlog en de daarmee samenhangende kwetsbaarheid van haar energie-infrastructuur, blijft het land zich richten op het ontwikkelen van strategische energiesystemen die de toekomst van de Europese Unie kunnen ondersteunen. Een van de belangrijkste ambities is het opzetten van een duurzaam wetenschappelijk onderzoeksinstituut in Kyiv, dat zich toelegt op energie- en klimaatvraagstukken. Dit initiatief blijft actief, ondanks de frequente stroomuitval en de diepgewortelde corruptie binnen de sector.
De impact van de oorlog op de energievoorziening
Al bijna vier jaar bestrijdt Rusland Oekraïne met een volledige oorlog, waarbij militaire operaties zich vooral richten op de energie-infrastructuur – bijvoorbeeld door gerichte aanvallen op elektriciteitscentrales en gasleidingen. De Kremlin-gedelegeerden proberen voortdurend de nationale energievoorziening te ondermijnen, onder meer door de inzet van drones en raketten. Een controversieel voorbeeld hiervan is de diefstal van een van de grootste kerncentrales ter wereld door Russische troepen. Deze situatie plaatst energievoorziening vaak in het middelpunt van de conflicten, omdat de toekomst van Oekraïne ervan afhangt.
Het energieonderzoek in Kyiv: een reactie op de crisis
In reactie op de voortdurende crisis en de groeiende corruptieschandalen, richt het nieuwe onderzoekscentrum KEClab zich op het analyseren van de energiesector. Direct na grote anti-corruptie-initiatieven, waarbij vermoedelijk 100 miljoen dollar werd verduisterd, namen de ministeries van Energie en Justitie hun ontslag. Vladyslav Mikhnych, die leiding geeft aan het Kyiv Energy and Climate Lab, benadrukt dat het onderzoekscentrum zich inzet voor het bestuderen van oplossingen om stroomuitval te overleven en het energienet te verbeteren.
Het centrum, dat onder andere steun krijgt van het Helmholtz Zentrum in Berlijn en de Kyiv-Mohyla Academie, wordt ontworpen als een platform voor het opleiden van de volgende generatie energie- en klimaatleiders in Oekraïne. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar technische oplossingen, maar ook naar het ontwikkelen van een wetenschappelijke gemeenschap die permanent actief blijft in het land.
Politieke neutraliteit en samenwerkingsverbanden
Hoewel het KEClab wordt ondersteund door prominente figuren uit de Oekraïense politiek, zoals Inna Sovsun, benadrukt Mikhnych dat het centrum een onafhankelijke en niet-partijgebonden organisatie blijft. Sovsun, bekend om haar kritische stands binnen de liberale partij Holos, doet haar bijdrage als professor aan Kyiv-Mohyla. Zij wordt niet als politicus, maar als wetenschapper beschouwd binnen de organisatie. Deze aanpak moet de objectiviteit en wetenschappelijke integriteit waarborgen zelfs in een gespannen politieke context.
De strategische rol van Oekraïne in de Europese energievoorziening
Het onderzoeksteam van KEClab kijkt verder dan de huidige oorlogssituatie. Ze creëren modellen en verzamelt data om de energietransitie van Oekraïne, dat binnenkort mogelijk lid wordt van de EU, te visualiseren. Mikhnych onderstreept dat dit niet alleen academisch is, maar ook een boodschap uitzendt dat de wederopbouw van Oekraïne al gaande is.
Ondanks de Russische aanvallen heeft Oekraïne in recente maanden bewezen dat het een bijdrage kan leveren aan de energiezekerheid van Europa. Tijdens augustus en september was het land netto-exporteur van elektriciteit en leverde het ongeveer 300 gigawattuur aan de EU, wat ongeveer de helft is van de productie van een typische kerncentrale. Hoewel de Russische artilleriebombardementen deze export hebben onderbroken, gelooft het onderzoeksteam dat de potentie voor hernieuwde energie-exploitatie groot is.
In de middellange en lange termijn kan Oekraïne volgens Mikhnych weer een grote energie-exporteur worden voor Europa. De infrastructuur met de EU, zoals de energieverbindingen die een capaciteit van 2,3 gigawatt hebben – vergeleken met een piekvraag van 18 gigawatt in de winter – geeft daar veel vertrouwen in. Oekraïne kan Europa onder meer elektriciteit leveren uit zowel vaste basislast- als variabele hernieuwbare bronnen, beschikt over de grootste gasopslagfaciliteiten in de regio, en biedt aanzienlijke mogelijkheden voor biomethaanproductie en waterkracht.
De rol van hydropower en kernenergie
De Dnipro-rivierkaskade, die tijdens de oorlog beschadigd raakte, blijft een fundament voor zowel toekomstige hydro-elektrische capaciteit als energieopslag. Daarnaast kan Oekraïne, dat over 13 gigawatt aan kernenergie beschikt, een belangrijke rol blijven spelen voor Europa, vooral gezien de tekorten aan vaste energiecapaciteit in Noord-Europa. Hoewel de Zaporizhzhia-centrale, die de grootste in Europa is, momenteel onder Russische controle blijft, wordt de potentie van verdere energieproductie uit Oekraïne niet onderschat.
