De urgentie van de onderhandelingen in Brussel
De tijd dringt in Brussel. Aan het einde van het jaar wil de Europese Commissie twee langlopende handelsbesprekingen afsluiten, met de Mercosur-blok uit Zuid-Amerika en met India. Deze overeenkomsten kunnen de economische toekomst van Europa bevestigen of destabiliseren. De onderhandelingen over de Mercosur, in het bijzonder, zijn een overblijfsel uit een andere periode. Ze begonnen bijna vijftig jaar geleden en hebben sindsdien meerdere generaties beleidsmakers gekend, onderbroken door politieke crises op beide continenten. Na 25 jaar rijzen nu de vragen of de deal eindelijk de finishlijn zal halen of stilletjes zal vervallen.
De inzet en de politieke uitdagingen
De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, wordt verwacht naar Brazilië te reizen op 20 december. Haar doel is om het akkoord definitief te sluiten, onder de voorwaarde dat ze voldoende steun weet te verzamelen onder de lidstaten van de EU. Het bereiken van die steun is geen eenvoudige taak. Het akkoord vereist een gekwalificeerde meerderheid in de Raad van de EU – minimaal 15 van de 27 lidstaten – die samen 65% van de EU-bevolking vertegenwoordigen. Verschillende regeringen, waaronder België, Oostenrijk en Ierland, blijven tegen of onbeslist. Diplomaten melden dat een stemming in de Raad gepland staat voor deze week, tussen dinsdag en vrijdag.
De grote spelers en hun belangen
Hoe dan ook, de grote lidstaten spelen de hoofdrol. Frankrijk en Polen worden gezien als de meest vastberaden tegenstanders, terwijl Italië nog niet duidelijk heeft geallieerd. Ze maken zich zorgen over de impact van het akkoord op binnenlandse boeren en over de minder strenge milieunormen en gezondheidsstandaarden voor landbouwimport uit Brazilië en Argentinië. Om de impasse te doorbreken, heeft de Commissie zich offensief opgesteld, met strengere bescherming voor gevoelige landbouwproducten, zoals pluimvee en rundvlees. In oktober presenteerde zij concrete maatregelen, waaronder noodmaatregelen om sectoren te beschermen tegen import uit de regio’s.
De politieke stal en de obstakels
Ondanks de nieuwe bepalingen, blijft Frankrijk sceptisch. Ondanks de verzoenende taal van President Macron, blijft de politieke steun thuishof dun. Frankrijk wordt in Brussel algemeen beschouwd als de grootste belemmering. Een verklaring van het kantoor van premier Sébastien Lecornu stelde dat een uitstel van de Raadstemming noodzakelijk is om meer tijd te winnen voor het beschermen van boerenbelangen. EU-diplomaten waarschuwen dat dit gezien kan worden als een soort trage veto. Een EU-diplomaat benadrukte dat het al 25 jaar kost om tot waar men nu is gekomen, en dat dit jaar de deal moet worden afgerond en ondertekend. Een andere diplomaat was pessimistischer en stelde dat de overeenkomst misschien pas vóór 2026 wordt voorgelegd aan de Raad, terwijl de politieke tijd in Brazilië mogelijk is verstreken.
De Italië-factor en de toekomst van de deal
Polen blijft stevig op de hand, maar Italië houdt eventueel nog de boot af. Speculaties in Brussel suggereren dat Rome wacht op late concessies. Minister van Buitenlandse Zaken Antonio Tajani heeft al steun uitgesproken voor de deal, terwijl landbouwminister Francesco Lollobrigida de nieuwe beschermingsmaatregelen als een overwinning voor Italië ziet. Toch is er geen onmiskenlijke goedkeuring geweest, waardoor de definitieve positie van Italië onduidelijk blijft. Volgens berekeningen in Brussel zou de steun van Italië – ook al zijn Frankrijk, Polen en andere kleinere staten tegen – voldoende kunnen zijn voor de gekwalificeerde meerderheid die nodig is voor goedkeuring. Maar zelfs bij een positieve stemming, moet de deal nog door het Europees Parlement, met een stemming mogelijk in 2026.
De discussie in het Europees Parlement over Mercosur
Het landbouwthema brengt binnen het Europees Parlement wederom stevige verdeeldheid aan het licht. Het is de vraag of de verschillende politieke groepen hun eensgezinde positie kunnen handhaven, gezien de uiteenlopende belangen en de complexe onderhandelingen.
De onderhandelingen met India
Parallel aan de onderhandelingen over Mercosur speelt een ander belangrijk proces: de poging om een handelsakkoord met India te sluiten. Het volledig College van Commissarissen reisde in februari vorig jaar naar India, met als doel de betrekkingen te herzien. Aanleiding was de aankondiging dat het onderhandelen over een vrijhandelsovereenkomst vóór het einde van 2025 zou worden afgerond. Het versterken van de banden met India, ’s werelds meest bevolkte democratie, ligt centraal in de strategie van Brussel om de afhankelijkheid van traditionele partners te verminderen en zijn wereldwijde allianties te diversifiëren.
De economische en politieke complexiteit van de onderhandelingen
De economische belangen zijn aanzienlijk. India heeft recent Japan voorbijgestoken en is nu ’s werelds derde grootste automarkt, met meer dan vijf miljoen voertuigen verkocht in 2023. Brussel beschikt over weinig illusies over de moeilijkheidsgraad. De EU-onderhandelaar Maroš Šefčovič beschrijft de besprekingen met een van de meest protectionistische economieën ter wereld als “een uitdaging”. Hij noemt Indiase onderhandelaars “waarschijnlijk de strengsten ter wereld”. De EU-onderhandelaar Christophe Kiener heeft gewaarschuwd dat Brussel niet op een overeenkomst in de stijl van Nieuw-Zeeland moet rekenen, omdat op verschillende punten de EU en India in “volledig verschillende galactische sferen” opereren.
Barrières en de toekomstige onderhandelingsuitdagingen
India weerstaat de standaard EU-eisen, zoals koppeling van handel aan duurzame ontwikkelingsdoelstellingen en het naleven van EU-regels, waaronder de koolstofgrensheffing. Het is de verwachting dat het onderhandelingsresultaat mogelijk minder ambitieus wordt dan oorspronkelijk gedacht, en dat de overeenkomst “op maat gemaakt” zal zijn. Het zal waarschijnlijk minder breed zijn dan gebruikelijke EU-handelsovereenkomsten, maar wellicht de enige optie die binnen de binnenlandse politiek van beide zijden standhoudt.
De dilemma’s en geopolitieke prikkels
Voor Brussel benadrukken deze gelijktijdige onderhandelingen het bekende dilemma: de behoefte om markten te openen, terwijl er tegelijkertijd politiek verzet thuis is. Dit alles gebeurt onder toenemende druk van een steeds strakkere geopolitieke klok. De onderhandelingen onderstrepen de complexe afweging tussen economische belangen en politieke haalbaarheid, terwijl de wereldwijde dynamiek evolueert.
