Inleiding: de recente politieke dynamiek binnen de EU
De Europese Unie bevindt zich momenteel in een complexe politieke situatie die wordt gekenmerkt door onduidelijkheid en passiviteit. Terwijl de Amerikaanse politieke campagne, aangeduid als ‘MAGA’, zich agressief manifesteert, lijkt de leiderschapspositie van de EU verlamd te zijn. De leiders van Brussel blijven stil, zelfs als de confrontatie zich verdiept. Opvallend is dat Ursula von der Leyen en António Costa geen officiële reacties hebben gegeven op de recente campagnes die gericht zijn op het ondermijnen van de EU. Deze stilte roept vragen op over de strategische houding van de Unie, vooral nu de Verenigde Staten hun toon zetten richting de Europese samenwerking.
Analyse van de Amerikaanse strategie en haar impact op de EU
De door de Amerikaanse regering gepresenteerde Nationale Veiligheidsstrategie, die de EU aanmerkt als een bedreiging voor de democratie en aangeeft dat Washington Europa zal helpen haar koers te corrigeren, wordt door analisten als verontrustend beschouwd. Deze strategie, die door de Kremlin wordt toegejuicht, komt kort na de Amerikaanse reactie op de Europese boete van 120 miljoen euro aan Elon Musk’s X-platform. Volgens Europese en Amerikaanse waarnemers markeert dit een ongebruikelijke verschuiving in de houding van de VS ten opzichte van haar naaste partners. Dit alles wordt versterkt door de afwezigheid van een significante reactie van de Europese Commissie, die hierdoor de indruk wekt dat ze de Amerikaanse houding accepteert of simpelweg wacht tot de storm overwaait. Het lijkt alsof Brussel geen duidelijke strategie heeft om deze ontwikkelingen aan te pakken.
De vermeende manipulatie in de EU-aanbestedingen en het mogherini-incident
Recentelijk is er veel twijfel ontstaan over de transparantie rondom EU-aanbestedingen. Rapporteur onthult dat het proces rondom de toekenning van de Europese Diplomatieke Academie mogelijk is gemanipuleerd in het voordeel van de College of Europe, waarvan Federica Mogherini betrokken was. Volgens bronnen was de aanbesteding zodanig ingericht dat enkel het College of Europe kon deelnemen, mede door aanpassingen aan de voorwaarden zoals de noodzaak van huisvesting voor jonge diplomaten op locatie en een versnelde procedure die voor iedereen onduidelijk was.
Ook andere instellingen, zoals IE Business School in Madrid, concurreerden in de eerste ronde, maar uiteindelijke werd de College of Europe met een subsidie van 654.000 euro ondersteund voor een schakelprogramma voor jonge diplomaten. Dit bedrag groeide in later stadium tot 960.000 euro, waarbij de College de enige inschrijver bleef. Mogherini’s ambitie om de academie uit te breiden en een groot aantal toekomstige diplomaten op te leiden, blijkt al in haar vroege betrokkenheid. Tijdens een ontmoeting in het Europees Parlement in 2022 richtte zij zich op het belang van continuïteit en het opleiden van een ‘kritische massa’ aan diplomaten die de Europese externe actie kunnen versterken.
Hamas en NGO’s: vragen over de relatie en veiligheidsrisico’s
Binnen het Europees Parlement is er vandaan verschillende kanten vraag ontstaan over de nabijheid van Hamas, een door de EU gekwalificeerd terroristisch orgaan, en bepaalde niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) die in de Gazastrook actief zijn. Uit rapportages van Euractiv blijkt dat Hamas internationaal opererende NGO’s nauwlettend in de gaten houdt, waarbij sommige EU-geld ontvangen en vertrouwenspersonen inzetten om de contacten te beheren.
Verschillende europarlementsleden, waaronder vertegenwoordigers uit het Europese Volkspartij (EPP) en de European Conservatives and Reformists (ECR), hebben vragen gesteld aan de Europese Commissie over de controlemaatregelen en mogelijke risico’s dat EU-financiering wordt misbruikt door terroristische groeperingen. Zij vroegen concrete stappen te ondernemen, waaronder het opschorten of terugvorderen van niet-conforme fondsen en het onderzoeken van de banden tussen NGO’s en Hamas.
Migratiebeleid: de politieke en operationele agenda
De Deense regering zet zich in voor het afronden van belangrijke migratie-gerelateerde dossiers tijdens de komende Raad voor Justitie en Binnenlandse Zaken. Ze focussen onder meer op het herzien van het concept ‘veilige derde landen’, het opstellen van lijsten met ‘veilige herkomstlanden’ en het aanpassen van het terugkeerbeleid, dat onder meer de beruchte ’terugkeerknooppunten’ omvat.
De discussie over de verplichte ‘wederzijdse erkenning’ van terugkeukbesluiten blijft gevoelig, vooral vanwege de angst dat minder migranten zullen worden teruggestuurd naar frontstaatlanden en dat andere landen de opdracht voor terugkeer zullen ontlopen. Politieke bronnen zeggen dat er een akkoord nabij is, hoewel de exacte omvang van de volgende jaarbijdragen voor solidariteit nog onzeker is. Dit mechanisme vereist dat lidstaten financiële, operationele of relocatie-inspanningen leveren binnen een verdeelsysteem dat onder druk staat om met lagere bedragen te opereren dan gevraagd door de Commissie.
De financiële en politieke strijd over EU-begrotingen en hervormingen
In het Europees Parlement is er een voortdurende machtsstrijd rondom de leiding over de €865 miljard grote plannen voor nationale en regionale partnerschappen, die het centrum van de toekomstige EU-begroting vormen. De christendemocratische EPP probeert haar positie verder te versterken door twee van de drie belangrijke rapporteursposten te bemachtigen, waardoor de invloed van andere fracties zoals S&D en de Groenen onder druk staat.
Daarnaast uiten de topbestuurders uit de industrie hun onvrede over de trage voortgang van de EU-hervormingen. Volgens een nieuwe enquête van de European Round Table for Industry (ERT) investeren slechts een kleine minderheid van de bedrijven meer in Europa; velen hebben investeringen beperkt of stopgezet. Het gebrek aan snelle hervormingen en de traagheid bij regelgeving voor onder meer het duurzame bedrijfsleven, zorgen voor frustratie onder CEO’s, die vooral wijzen op het ontbreken van daadkracht en focus binnen de Europese beleidsagenda.
Internationale hoofdstukken: steden en landen in Europa
In Londen reist president Macron vandaag voor een E3-vergadering met Friedrich Merz, Volodymyr Zelensky en de Britse premier Keir Starmer. Het doel is het formuleren van een toekomstig vredesraamwerk voor Oekraïne en het afbakenen van gezamenlijke posities, waarbij de soevereiniteit van Kiev wordt erkend en zij de vrijheid behouden om opties te overwegen richting Rusland.
In Italië introduceert de extreem-rechtse Liga een wetsvoorstel om de toegang tot naturalisatie voor buitenlanders aanzienlijk te verscherpen. Daarbij worden de criteria voor afwijzing en intrekking verlengd, en wordt een ‘integratietoets’ verplicht gesteld. De Liga blijft aansluiten bij het standpunt dat de naturalisatie-eisen vooral moeten gelden voor degenen die het verdienen, iets dat voortkomt uit hun reactie op het mislukte referendum over versoepeling van de regels.
In Madrid kampt de PSOE-regering met interne onrust over beschuldigingen van seksueel misbruik door Francisco Salazar, een invloedrijk lid en naaste medewerker van Pedro Sánchez. Na zijn ontslag, dato juli vorig jaar, bekritiseert men nu dat de partij ‘een dekmantel’ heeft geboden voor klachten en dat de affaire onvoldoende is aangepakt.
In Polen heeft het Openbaar Ministerie Interpol gevraagd om een rood waarschuwingssysteem uit te vaardigen voor twee Oekraïense verdachten die betrokken zouden zijn bij sabotageacties op infrastructuur ten noorden van Warsaw. De mannen zouden betrokken zijn bij de sabotage van een spoorlijn met explosieven, nabij Garwolin, afgelopen maand.
In Zweden heeft een mars van neonazi’s, met ongeveer 200 deelnemers, plaatsgevonden in een poging de ‘Salem-mars’ te herdenken, die 25 jaar geleden plaatsvond nadat een 17-jarige skinhead werd vermoord. De demonstratie werd fel veroordeeld door de premier, die het beschreef als ‘afschuwelijk’. De politie werd bekritiseerd over de toelating ervan, hoewel de minister van Justitie dit verdedigde onder het mom van vrije meningsuiting.
In Boedapest kondigen Hongarije en Slovakije aan een procedure te starten bij het Europees Hof van Justitie om het EU-voorstel te blokkeren dat Russische olie en gas wil weren. Zij vinden dat het plan de energievoorziening in gevaar brengt en prijzen opdrijft. Slovakije heeft zich nog niet officieel aangesloten bij de rechtszaak, maar steunt de Hongaarse argumenten dat het plan ver in strijd is met de nationale belangen.
Tot slot maakt de Amerikaanse ambassade in Nuuk, Groenland, zich op voor gesprekken met de lokale overheid, het eerste sinds de benoeming van een nieuwe ambassadeur door Trump. De Amerikaanse beleidsmakers willen de strategische banden verbeteren, nadat Trump eerder dit jaar zijn interesse in het gebied bekend maakte, ondanks het feit dat Denemarken de uiteindelijke bevoegdheid in handen houdt.
