De politieke gebeurtenis en de onmiddellijke reactie
Op vrijdag heeft de regeringscoalitie in Slowakije snel gehandeld door het veto van president Peter Pellegrini tegen een wetsvoorstel dat het Klokkenluidersbeschermingsbureau wilde ontmantelen, te negeren. Hiermee werd de sluiting van deze instantie officieel vastgesteld op 1 januari 2026, ondanks felle kritiek van de Europese Commissie en anticorruptie-organisaties.
Het override gebeurde minder dan 24 uur nadat Pellegrini, die normaal gesproken een nauwe bondgenoot is van premier Robert Fico, onverwacht het wetsvoorstel terug naar het parlement had gestuurd. De president uitte zorgen over het afbreken van een onafhankelijke toezichthoudende instantie door de EU, maar critici betoogden dat de snelle veto het coalitioneel gebouwde overwicht effectief mogelijk maakte en de tijd voor de constitutionele rechtbank, die de wet al onderzoekt, beperkte.
Vervanging van het oorspronkelijk kantoor
Het Klokkenluidersbeschermingsbureau (WPO) zal vervangen worden door een nieuwe organisatie onder leiding van een andere leiding. De regering onder Fico had het bureau willen afschaffen omdat het het ministerie van Binnenlandse Zaken driemaal had beboet, in totaal 114.000 euro, wegens het niet adequaat beschermen van klokkenluiders.
Deze actie valt samen met een chaotisch wetgevend proces dat begon op donderdagavond, gekenmerkt door luidruchtigheid, scheldwoorden en zelfs fysieke confrontaties tussen Kamerleden. De parlementaire vergadering manifesteerde zich in een gespannen sfeer, waarbij parlementariërs zich agressief uitlieten over de ingediende wetswijzigingen.
Controversiële wetswijzigingen en politieke context
Buiten de ontmanteling van het klokkenluidersbureau werden ook verschillende omstreden maatregelen doorgevoerd. Onder deze maatregelen bevonden zich last-minute toevoegingen aan het Strafwetboek die het gebruik van medewerkende verdachten aanzienlijk beperkten—een stap die kritiek oproept omdat het mogelijk het voordeel zou kunnen bieden aan Tibor Gašpar, vicevoorzitter van de partij Smer-SD, die wordt geconfronteerd met corruptieaanklachten.
Bovendien introduceerde de coalitie nieuwe overtredingen met betrekking tot het ontkennen van de post-WWII vredenkomsten en het verstoren van verkiezingscampagnes namens een buitenlandse macht. Deze maatregelen worden gezien als gericht op de conflicten rondom vermeende inmenging van het Verenigd Koninkrijk en de hernieuwde discussie over de Beneš-decreten, die op eigentijdse wijze worden besproken binnen de context van de nationale en internationale politiek.
Reacties en toekomstige risico’s
Brussels, rechtsexperts en NGOs waarschuwen dat Slowakije nu mogelijk in strijd met de EU-regelgeving kan komen te staan of geld uit het Europese herstelfonds kan verliezen, dat gekoppeld is aan het beschermen van klokkenluiders. De Europese Commissie heeft op dit moment nog geen reactie gegeven op verzoeken om commentaar, die door Euractiv Slowakije zijn ingediend.
