De eerste stap in herinterpretatie van migratiewetgeving
De Raad van Europa heeft woensdag een officiële eerste stap gezet in de herziening van hoe het hoogste mensenrechtenhof in Europa migratiewetgeving interpreteert. Deze ontwikkeling volgt op maandenlange politieke druk van regeringen die beschuldigden dat het Hof zijn bevoegdheden overschrijdt en nationale veiligheidsmaatregelen beperkt in migratiezaken. De Raad houdt toezicht op het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), terwijl haar rechtscolleges de rechten in 46 lidstaten afdwingen, waaronder alle 27 EU-landen.
Debat over de balans tussen mensenrechten en nationale migratiecontroles
Onder hevige discussies over de verhouding tussen het EVRM en nationale migratiebeleid, riepen ministers op de bijeenkomst in Straatsburg op tot een sterkere reactie van het verdrag op mensensmokkel, grensbewaking en het uitzetten van overtreders. Dit gebeurde via een gezamenlijke verklaring die woensdag werd goedgekeurd. In de verklaring wordt benadrukt dat de verantwoordelijkheid gedeeld wordt door de lidstaten en dat er een juiste balans moet bestaan tussen individuele rechten en de publieke veiligheid. Het document doet eveneens een impliciete oproep tot een flexibelere interpretatie van mensenrechtenregels in migratieverhalen.
Toekomst van het Verdrag en lopende discussies
Alain Berset, secretaris-generaal van de Raad van Europa, sprak over de belangrijke eerste stap die is gezet en gaf opdracht tot het opstellen van een politieke verklaring door een commissie van 46 buitenlandse ministers. Deze verklaring moet in mei 2026 worden goedgekeurd tijdens hun volgende formele bijeenkomst in Chisinau, Moldavië. Berset liet weten dat het verdrag een ‘levend instrument’ is dat zich ontwikkelt en benadrukte dat het document, geschreven in 1950, aangepast kan worden aan de huidige tijd, waarin technologie zoals kunstmatige intelligentie en sociale media belangrijke rol spelen.
Initiatief vanuit Denemarken en Italië
De oproep tot een politieke discussie over de rechterlijke interpretatie begon als een voorstel van Denemarken en Italië, dat in mei voor het eerst werd gemeld door Euractiv. Inmiddels ondertekenden ook Oostenrijk, België, Estland, Letland, Litouwen, Polen en Tsjechië, terwijl andere hoofdsteden zich bij deze groep aansloten, die de herwaardering van het EVRM nastreeft en meer ruimte wil krijgen voor grensbewaking en rechtmatiger terugnameprocedures. Berset benadrukte dat het niet de bedoeling is om het verdrag te verzwakken, maar om het relevant en krachtig te houden, zodat vrijheid, veiligheid, rechtvaardigheid en verantwoordelijkheid in evenwicht blijven.
Brede steun en politieke uiteenzettingen
De beweging kreeg woensdagmorgen krachtige steun van oprichter van de Britse Conservatieven, Keir Starmer, en de Deense premier Mette Frederiksen. In een gezamenlijke opinie in The Guardian riepen zij op tot modernisering van de EHRM-regels die tegelijkertijd grenzen beschermen en democratieën verdedigen. Volgens hen is het huidige asielkader ontstaan in een heel andere tijd. Zij benadrukten dat het Hof niet criminele smokkelnetwerken mag beschermen, terwijl regeringen meer flexibiliteit nodig hebben om mensen snel en legaal te verwerken en uit te zetten.
Vervolg en technische besprekingen
De ministeriële bijeenkomst volgde op een technische vergadering in november, waarin vertegenwoordigers in Rome begonnen met de verkenning van mogelijke manieren om internationale verdragen, inclusief het EVRM, aan te passen. De Italiaanse premier Giorgia Meloni kondigde die bijeenkomst aan tijdens de EU-top in Brussel in oktober. Berset waarschuwde eerder dat meer agressieve initiatieven om de invloed van het Hof te beperken, niet de juiste weg zijn om een productieve politieke discussie over institutionele hervormingen te starten.
