De rol en werking van de UCO
De Centrale Operationele Eenheid (UCO) van de Spaanse Civil Guard functioneert binnen het Commando van de Justitiële Politie en voert haar werkzaamheden uitsluitend uit op basis van gerechtelijke instructies. De Civil Guard, een militaire organisatie met circa 87.000 agenten, behoort tot de twee nationale politiediensten van Spanje, vlak naast de Nationale Politie.
Opgericht in 1987 met het doel georganiseerde misdaad te bestrijden, heeft de UCO zich ontwikkeld tot een van de meest gerespecteerde onderzoeksunits in Spanje. De specialisaties van de eenheid omvatten corruptie, georganiseerde misdaad, drugshandel, mensenhandel en cybercriminaliteit. Om lekken te voorkomen, worden opdrachten strikt beperkt: zelfs hogere commandanten worden niet geïnformeerd over lopende zaken die aan een van de ongeveer 600 onderzoekers van de UCO zijn toevertrouwd. Volledige rapporten worden direct overhandigd aan rechters en officieren van justitie.
Desalniettemin krijgt de UCO de laatste tijd meer aandacht dan normaal, vooral omdat haar onderzoeken naar de echtgenote en broer van premier Sánchez nu een politieke dimensie hebben. Zowel zij bevinden zich in verschillende rechtszaken, en er is een onderzoek door het Nationaal Gerechtshof naar de financiering van de PSOE, de socialistische partij van Sánchez. In combinatie met de gevoelige “Koldo-zaak” is het werk van de UCO nu een kernpunt geworden in meerdere schandalen die de Spaanse politiek raken.
Hedendaagse aandacht en politieke controverses
De rapporten van de UCO, vooral wanneer zij worden gelekt, veroorzaken vaak schokgolven in Madrid en leiden tot publieke en politieke controverse. Ministeren, Kamerleden en grote zakenmensen komen regelmatig in de media naar voren als gevolg van deze documenten. De media-aandacht is buitensporig. Hier is geen precedent voor,
zei Domingo Medina, secretaris van de Spaanse Vereniging van Civil Guards (AECG).
Historisch gezien leidde de UCO bijvoorbeeld het onderzoek in de Gürtel-zaak, een corruptieschandaal dat in 2018 het kabinet van Mariano Rajoy en zijn Partido Popular (PP) ten val bracht. Toch waarschuwen sommige agenten voor toenemende pogingen om hun werkzaamheden te verstoren of te beïnvloeden. Volgens een anonieme bron, die spreekt met Euractiv, is er een trend waarbij media, politieke partijen en organisaties zeer veel energie steken in het ondermijnen van de reputatie van de eenheid. De redenering is dat het creëren van een klimaat van discrediet voor de politie zich automatisch vertaalt in het ondermijnen van haar onderzoeken.
Daniel Fernández, woordvoerder van de Onafhankelijke Civil Guard-vereniging (IGC), benadrukt dat „elke poging om het werk van de eenheid te beïnvloeden of te ondermijnen een directe aanval op de rechtsstaat vormt.” Recente zaken, zoals de vervolging van de socialistische official Leire Díez wegens het oprichten van een lastercampagne tegen UCO-agenten en officieren die de premier’s entourage onderzochten, zorgen voor nog meer media-aandacht voor de organisatie.
Ondanks deze turbulentie benadrukken onderzoekers van de UCO dat zij zich geconcentreerd blijven inzetten. Medina stelt dat „de pogingen tot discrediet niet zorgen baren. De eenheid is voorbereid.”
Wat zij vooral wensen, aldus Fernández, is simpelweg „zonder mediadruk te kunnen werken en niet als politiek instrument gebruikt worden.”
