De oordeelsvorming over het gebruik van Russisch vermogen door de EU
De voorzitter van de Europese Centrale Bank, Christine Lagarde, heeft op woensdag verklaard dat het nieuwste voorstel van de Europese Commissie om geïmmobiliseerde soeverein vermogen van Rusland te gebruiken voor het financieren van Oekraïne het dichtst in de buurt komt van het naleven van internationale rechtsbeginselen. Dit voorstel is bedoeld om een bedrag van tot wel 210 miljard euro aan Russische activa, die in de EU zijn ondergebracht, aan te spreken. Lagarde benadrukte dat deze aanpak investeerders gerust moet stellen door te benadrukken dat het zogenoemde “herstelvergoedinglening” niet gelijkstaat aan confiscatie.
De juridische context en risico’s
Volgens Lagarde heeft de ECB herhaaldelijk gewaarschuwd dat het illegaal gebruik van deze activa kapitaalvlucht uit de eurozone kan veroorzaken en de financiële stabiliteit van de EU in gevaar kan brengen. Ook België en Euroclear, de Brusselse effectenbewaarinstelling die het merendeel van de activa beheert, uitten soortgelijke zorgen. Lagarde stelde dat het scheme het dichtst benadert tot een juridische naleving die gebaseerd is op internationale rechtsbeginselen. Ze voegde eraan toe dat het van groot belang is dat de Europese Commissie haar voorstel zodanig opzet dat Rusland het eigendomsrecht op de activa niet verliest.
Hoe wordt de juridische status vastgesteld?
De argumentatie van de Commissie is gebaseerd op het feit dat de activa sinds de immobilisatie na de volledige invasie van Oekraïne door Rusland in 2022 grotendeels in contanten zijn omgezet. Aangezien EU-sancties voorkomen dat deze geldbedragen terugkeren naar Moskou, wordt door de Commissie betoogd dat dit geld niet langer toebehoort aan het Kremlin. In plaats daarvan wordt gesteld dat de “vordering” van Rusland op EU-instellingen zoals Euroclear het eigenlijke eigendom is van Rusland. De Commissie stelt dat deze vordering en het geld zelf niet beschermd zijn door soevereine immuniteit en daarom niet als eigendom van Rusland worden beschouwd.
Politieke ontwikkelingen en nationale posities
De opmerkingen van Lagarde komen vlak voor de Europese Raad die volgende week plaatsvindt. Tijdens deze bijeenkomst hopen EU-leiders de Belgische premier Bart De Wever te overtuigen om zijn harde verzet tegen het voorstel op te geven. De Wever heeft het leningplan veroordeeld als “fundamenteel fout” en houdt vast aan voorwaarden dat de juridische en financiële risico’s gedeeld moeten worden, inclusief dat andere lidstaten hun Russisch vermogen uit eigen jurisdicties beschikbaar stellen. Volgens EU-functionarissen heeft België de afgelopen week grote amendementen voorgesteld op het voorstel, waaronder een eis dat andere lidstaten onbegrensde garanties geven voor eventuele schadeclaims van Rusland boven de waarde van de lening.
Verschillende nationale belangen en zorgen
Ook Frankrijk, dat volgens schattingen tot 19 miljard euro aan Russische activa bezit, toont terughoudendheid om Russische fondsen in eigen banken aan te wenden, zoals door de Commissie en België geëist wordt. Politiek blijft de Belgische premier De Wever aandringen op het uitgeven van gezamenlijke schuld om Oekraïne te steunen, dat volgens planning begin volgend jaar mogelijk zonder middelen komt te zitten. Hongarije, onder leiding van Viktor Orbán, die het Kremlin ondersteunt en geen extra financiering wil geven aan Kiev, blokkeert echter deze optie.
De Commissie heeft aangegeven slechts te willen dekken wat twee derde, ofwel 90 miljard euro, van de financieringsbehoefte voor 2026 en 2027 betreft, maar staat open om uiteindelijk het volledige bedrag van 210 miljard euro aan Russische activa te gebruiken zodra dat mogelijk is.
Euroclear benadrukte dat het van belang is dat elk akkoord of actie het vertrouwen in de internationale financiële markten niet ondermijnt, door de rechtsorde en juridische zekerheid te waarborgen die de wereldeconomie ondersteunen. Een woordvoerder van de Belgische overheid wilde niet reageren op het voorstel. EU-gezanten zullen naar verwachting later deze middag verdere besprekingen voeren over het scheme.
