De voortdurende impact van de treinramp op de Griekse politiek
De treinramp blijft een dominante kwestie in de Griekse politiek, omdat artikel 86 van de Griekse grondwet elke vervolging van ministers verhindert zonder goedkeuring van het parlement. Ondanks bijna twee jaar na het incident blijven de politieke discussies hieromheen intens en controversieel.
De rol van de Europese Openbaar Aanklager en haar plicht
Maria Karystianou, moeder van een van de slachtoffers en een voorvechter van gerechtigheid, benadrukt dat het Europees Openbaar Ministerie (EPPO) de taak heeft om de waarheid te achterhalen en verantwoordelijken te vervolgen. Ze roept de EU-aanklagers op om de prioriteit van de EU-wetgeving te bevestigen en verder te gaan dan de ‘grondwettelijke bescherming’ van ministers die door Griekenland wordt gehanteerd.
Volgens haar zou de EU-procesautoriteit de juridische instrumenten moeten gebruiken die haar ter beschikking staan, om de immuniteit van ministers op te heffen en de rechtsgang te ondersteunen. Ze stelt dat de nationale wetgeving in dit geval niet mag gelden boven EU-wetgeving, zeker niet wanneer die de rechtvaardigheid in gevaar brengt.
Huidige maatregelen en de politieke obstructie
Karystianou wijst erop dat alleen het Griekse parlement bevoegd is om de vervolging van ministers te autoriseren, maar dat de regeringsmeerderheid dit systeem routinematig blokkeert. Zij vindt dat de EU-autoriteiten, zoals de Europese Commissie en het EPPO, de artikel 86 van de Griekse grondwet moeten negeren en zich moeten baseren op de EU-wetgeving en de EPPO-regeling uit 2017/1939.
Ze waarschuwt dat het niet doorbreken van deze immuniteit een gevaar vormt voor het vertrouwen in de Europese rechtsorde en voor gerechtigheid voor de slachtoffers.
Heropleving van de immuniteit-discussie en de recente EU-farmschandaal
De kwestie van de immuniteit is recent opnieuw actueel geworden, vooral door een schandaal binnen de EU rondom de landbouwsubsidies, waarbij de EPPO probeerde twee Griekse ministers te vervolgen. Griekse ministers en het ministerie van Volksgezondheid blijven volhouden dat alleen de regeringsmeerderheid kan beslissen of ministers kunnen worden onderzocht. Deze positie ondermijnt de rechtsgang binnen de EU.
Een ‘zwart gat’ in de EU-rechtsorde
Op een evenement in Brussel op dinsdag waarschuwde Europees parlementslid Nikolas Farantouris dat artikel 86 van de Griekse grondwet fungeert als een “schild van ongestraftheid” voor politieke figuren. Hij stelde dat EU-wetgeving en jurisprudentie voorrang moeten krijgen op conflicterende nationale bepalingen, inclusief grondwetsartikelen.
Farantouris betoogt dat artikel 86 een ‘zwart gat’ vormt binnen het EU-rechtskader. Volgens hem moeten de EU-instanties dit artikel omzeilen en verantwoordelijken vervolgen, anders loopt de EU het risico haar geloofwaardigheid te verliezen en de verspreiding van euroscepticisme te voeden.
De reactie van de Europese Commissie en de obstakels
Een woordvoerder van EPPO bevestigde dat Laura Kövesi in januari 2024 een brief heeft geschreven aan de voormalige EU-rechterlijke commissaris Didier Reynders, waarin ze opriep tot actie tegen de immuniteitsregels in Griekenland. Reynders reageerde een maand later, maar volgens een bronnen binnen de EU bleef de Commissie slechts ‘notitie nemen’, zonder verdere stappen te zetten.
Karystianou bekritiseert ook de Europese Commissie, omdat zij volgens haar te lang heeft gewacht met ingrijpen, ondanks dat Griekenland al geruime tijd haar transportveiligheid niet op orde heeft. Ze stelt dat het nu vooral de vraag is waarom de Commissie niet resoluut optreedt en vervolging initieert op grond van schendingen van EU-verplichtingen.
De Commissie heeft geen reactie gegeven op het verzoek om commentaar van Euractiv, maar het is duidelijk dat zolang artikel 86 niet wordt aangepast, de EPPO beperkt blijft in haar mogelijkheden om door te dringen tot de kern van de zaak.
