Nieuwe verkiezingen en hun mogelijke impact op het EU-pad van Kosovo
Op zondag worden in Kosovo zogenaamde anticipatieverkiezingen gehouden, waarmee een nieuwe fase begint in de vorming van de regering. De huidige premier, Albin Kurti, die zich nationalistisch opstelde, slaagde er niet in een kabinet te vormen. De uitkomst van de stemming kan een test vormen voor de inzet van Kosovo voor EU-lidmaatschap, vooral wat betreft de behandeling van de Servische minderheid. Brussel heeft Kosovo herhaaldelijk aangespoord om zich te houden aan het akkoord uit 2013 dat de oprichting van autonoom geregelde gebieden in Servisch-majoritaire regio’s voorziet. Voor de EU is de uitvoering van dat akkoord en de vorming van de zogenaamde Vereniging van Servische Gemeenten (VSG) cruciaal voor de integratie van Kosovo in de Europese unie.
Verzet vanuit de Albanese meerderheid en de toenemende spanningen
De Albanese meerderheid in Kosovo, die in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitriep van de buurland Servië, ziet de VSG als een middel voor Belgrado om de soevereiniteit van Kosovo ondermijnen. Vooral onder Kurti en de partij Vetevendosje, die zich inzet voor zelfbeschikking, is dit duidelijk geworden. De partij heeft haar tijd aan de macht gebruikt om Albanese controle te verankeren in regio’s waar de Servische minderheid overheerst en om afspraken met Brussel te negeren. Kurti’s koppigheid heeft herhaaldelijk geleid tot spanningen met de EU, wat de diplomatieke betrekkingen tot een dieptepunt heeft gebracht.
Politieke impasse en de hoop op een nieuwe leider
Door de vastgelopen politieke situatie in Pristina is de internationale gemeenschap hoopvol dat de verkiezingen een nieuwe, meer EU-geliefde leidraad zullen brengen. Toch blijven opiniepeilingen schaars, waardoor het onzeker is of de verkiezingen daadwerkelijk verandering zullen brengen. Het risico bestaat dat de uitkomsten niet meer zijn dan een nieuwe bron van ergernissen voor Brussel. De verkiezingen volgen op een periode van toenemende frustratie en conflicten tussen Albanezen en de Servische minderheid binnen Kosovo.
De conflicten met de Servische minderheid en de terugkeer naar lokale macht
De relatie tussen Albanezen en Serviërs is de afgelopen jaren zeer gespannen geweest. In 2022 escaleerde het geweld in Noord-Kosovo rond een discussie over de verplichting voor Serviërs om Kosovo-uitgegeven kentekens te gebruiken. Servische inwoners boycotten toen de verkiezingen, in de hoop op onderhandelingen. Tegelijkertijd vertrokken honderden Servische politieagenten en rechters uit hun functies. De Kosovaarse regering gebruikte het moment om Albaneese burgemeesters te installeren in regio’s waar de meerderheid Servisch is, en begonnen met de sluiting van Servische instellingen zoals postkantoren en sporthallen, die via het VSG zouden worden geïntegreerd. Brussel reageerde daarop in 2023 door financiële steun te beperken, maar in 2025 keerde de Servische partij Srpska Lista terug naar de lokale politiek, hetgeen leidde tot nieuwe spanningen en een nieuwe ronde van financiële hulp.
Religieuze symboliek en de kwestie van de Serbische-Orthodoxe Kerk
Een ander belangrijk punt van spanning is de ontoereikende erkenning door Kurti van de Serbisch-Orthodoxe Kerk (SOC). De kerk bezit honderden eeuwenoude eigendommen in Kosovo, waaronder kloosters en kerken. Voor veel Kosovo-Serviërs is de kerk een belangrijk symbool van hun identiteit, en ongeveer 80% van hen zou willen dat de kerk hun belangen vertegenwoordigt tijdens de onderhandelingen tussen Belgrado en Pristina. Recentelijk zijn sommige kerken en eigendommen bezet door personen die claimen dat de gebouwen, vaak verlaten en in verval, door Albanezen zijn ingenomen, vaak met de schijnbare goedkeuring van de Kosovo-overheid. Ondanks internationale verdragen waarin Kosovo wordt verplicht de SOC te erkennen, weigert de regering dit te doen. Veton Surroi, voormalig lid van het Kosovo-parlement, benadrukt dat het betreden van deze gebouwen de rechtsgrondslagen van het Ahtisaari-plan schendt, dat de basis vormt voor de Kosovo-grondwet.
De beperkte invloed van de EU en de weg vooruit
Door de voortdurende weigering van Kosovo om internationale overeenkomsten na te komen, verliest de EU geleidelijk haar invloed in Kosovo. James Ker-Lindsay, een expert op het gebied van staatssoevereiniteit, geeft aan dat de EU momenteel weinig instrumenten heeft om de situatie te veranderen. Indien Brussel Kosovo officieel niet erkent, betekent dit dat het land juridisch aan Servië wordt teruggegeven. Een toekomstige regeling tussen Kosovo en Servië lijkt daardoor onwaarschijnlijk. Met de nieuwe verkiezingen en de terugkeer van de Servische minderheid naar het parlement, kan 2026 een turbulente periode worden voor Kosovo. Of Brussel in staat zal zijn om de situatie te beïnvloeden of vooruitgang te boeken op het Europese pad, is op dit moment niet zeker.
