De nieuwe wet en de appellatie van femicide
Italië behoort nu tot de selecte groep Europese Unie-landen die femicide expliciet erkennen als zelfstandig strafbaar feit. Deze wet, die dinsdag unaniem werd goedgekeurd, kwam tot stand als reactie op de onrust na de moord in 2023 op Giulia Cecchettin, een 22-jarige vrouw, vermoord door haar ex-vriend. De publieke reactie ontwikkelde zich tot een nationale discussie over femicide en het falen van de staat om dergelijke misdrijven te voorkomen. Hoewel slechts Cyprus, Malta en Kroatië femicide nu als een apart misdrijf definiëren, bestempelt de nieuwe Italiaanse wet het wel als een op zichzelf staand strafbaar feit met een maximale straf van levenslange gevangenisstraf. Dat gebeurt wanneer een vrouw wordt vermoord wegens discriminatie, haat of pogingen tot controle, inclusief situaties waarin de vrouw een relatie weigert te beginnen of voort te zetten. Daarnaast wordt er ook ingegrepen bij moorden na een scheiding waarbij kinderen betrokken zijn, omdat hier vaak een dynamiek van bezit en macht wordt gesignaleerd, zo lieten parlementariërs weten.
De wet in cijfers en de politieke steun
In de periode van 1 januari tot 20 oktober 2025 vielen 85 vrouwen het slachtoffer van moord met voorbedachten rade, een lichte daling ten opzichte van 102 slachtoffers in dezelfde periode het jaar daarvoor. Desondanks is het aandeel van vrouwen onder alle slachtoffers van moord in Italië gestegen tot het hoogste niveau ooit gemeten, met meer dan een op de drie moorden die op een vrouw gericht zijn. Op het parlementaire vlak werd de wet dinsdag unaniem aangenomen, met 237 stemmen voor en geen enkele tegenstemming. Deze brede steun werd door premier Giorgia Meloni aangegrepen om te spreken over een “nationale vastberadenheid” tegen gendergerelateerd geweld. Eveneens was het een zeldzaam voorbeeld van politieke consensus, aangezien de verschillende partijen doorgaans uiteenlopende opvattingen over justitiebeleid hanteren.
De politieke en maatschappelijke context
In de regering en binnen de rechtse meerderheid wordt de nieuwe wet gepresenteerd als een onderdeel van een bredere strategie om Italië internationaal vooruit te stuwen op het vlak van vrouwenbescherming. Carolina Varchi, parlementslid van de rechtse en radicale partij en leider van de commissie Justitie, stelde dat femicide een eigen juridische definitie nodig heeft. Zij benadrukte dat geweld tegen vrouwen een bijzondere aard heeft, voortkomend uit patronen van dominantie en controle. Door het te benoemen, zegt zij, krijgen instellingen duidelijke instrumenten om in te grijpen. Ze vergeleek de situatie ook met het internationale profiel dat Italië heeft verworven door surrogacy als een universeel misdrijf te classificeren, een voorbeeld dat het huidige kabinet vaak aanhaalt wanneer het gaat om vrouwenrechten.
Kritiek en bezwaren uit maatschappelijke kringen
Oppositie, waaronder 77 vrouwelijke juristen en academici, uitte ernstige twijfel over de effectiviteit van de wet. Zij wijzen erop dat de Italiaanse rechtspraak al levenslang kan opleggen bij op gender geïnspireerde moorden en dat het bewijs van motieven zoals haat, discriminatie of controle moeilijk te bewijzen is. Emanuele Corn, hoogleraar strafrecht aan de Universiteit van Pavia, stelde dat preventie niet gehaald wordt uit strengere straffen. Hij vergeleek de situatie metLatijns-Amerika, waar afzonderlijke wetten tegen femicide vaak niet de verwachte vermindering van het aantal slachtoffers hebben gebracht. Daarnaast blijft de nieuwe wet steken in het niet aanpakken van diepgewortelde culturele en institutionele oorzaken van geweld tegen vrouwen, zoals onderfinanciering en vastgeroeste sociale normen, aldus Cesare Parodi, voorzitter van de Nationale Vereniging van Magistraat. Desondanks benadrukt de regering dat de wet onderdeel is van een breder pakket van maatregelen, waaronder een verdubbeling van de financiering voor opvanghuizen en centra voor geweldpreventie, financiële steun voor slachtoffers en programma’s voor economische zelfstandigheid. Varchi benadrukte dat vaak al een telefoontje naar de hulplijn voor geweld en stalking een leven kan redden, en dat de wet niet alleen bedoeld is als strafmaatregel, maar ook als onderdeel van een groter geheel van preventie en hulpverlening.
