Ontstaan en doelstellingen van de EU Diplomatieke Academie
De European Union Diplomatic Academy werd in 2022 geïntroduceerd door Federica Mogherini, destijds rector van het College van Europa en tevens haar directeur. Tijdens de lancering werkte ze samen met Josep Borrell, de EU buitenlands chef van dat moment. De instelling richt zich op het trainen van jonge diplomaten en overheidsmedewerkers uit de EU en nationale staten, voor toekomstige functies die Europa in het buitenland vertegenwoordigen. De eerste cohort bestond uit circa veertig diplomaten afkomstig uit de EU-lidstaten, Oekraïne, Georgië, Moldavië, Turkije en andere landen.
Controverse rondom de aanbestedingsprocedure
De zaak die de reikwijdte van het onderzoek bepaalt, draait om de procedure van overheidsopdrachten voor de academie. Officiële documenten en bronnen bevestigen dat er wordt onderzocht of deze aanbesteding niet op onrechtmatige wijze is beïnvloed. Beschikte Mogherini over voorkennis om de toelating van de College van Europa te bevoordelen? Of werd de keuze van de eerste programma-plek door een eerlijk proces bepaald?
Volgens drie ingewijden in de zaak, versloeg de College van Europa andere onderwijsinstituten, waaronder het European Institute for Public Administration in Maastricht en het European University Institute in Florence. Deze instellingen streden voor het beheer en de hosting van de pilot, maar verloren allemaal van de College van Europa, die €130.000 ontving van de Europese Commissie via een gemiddelde aanbesteding. Daarnaast kreeg de instelling meer dan €600.000 voor onderkomens, verblijf, studiereizen en andere kosten voor deelnemers op haar campuses in Brugge en Warschau.
In het jaar 2023 werd wederom een aanbesteding uitgeschreven voor het tweede jaar van de academie, waarbij €960.000 direct via het inkoopproces werd toegekend. Opmerkelijk is dat bij deze procedure slechts één biedende organisatie naar voren kwam: de College van Europa.
De rol van Josep Borrell en de politieke context
Borrell, die zijn visie al jaren voor ogen had, benadrukte bij de inauguratie van de academie in oktober 2022 dat het initiatief was ontstaan uit langdurige overwegingen. Bij de oprichting werden belangrijke Spaanse en Italiaanse socialistische politici betrokken. Zo stelde de Spaanse Europees parlementariër Nacho Sánchez Amor, die Borrell als vriend omschreef, in april 2021 het voorstel voor de academie voor als een ‘Pilotproject’.
De plannen kregen goedkeuring van het Europees Parlement, waarbij Sánchez Amor een voorstel indiende voor een budget van ongeveer €1 miljoen uit de EU-begroting. Volgens interne documenten was het doel van de academie om de EU aan de internationale diplomatieke niveaus te laten groeien, en het voorstel werd als uiterst waardevol beoordeeld.
Proces en voorwaarden van de aanbestedingen
De aanbestedingsregels voor de eerste editie vormden een opvallende factor in de zaak. Zo werden aanbieders onder andere gevraagd om in hun technische aanbieding te beschrijven welke infrastructuur zij konden bieden om diplomaten ter plaatse te huisvesten. Hoewel de toegestane waarde van de opdracht €140.000 was, werd uiteindelijk €130.000 toegekend, uitsluitend voor de ontwerp- en oplevering van het academische programma. Kostendekking voor onderdak en maaltijden werd niet via de aanbesteding geregeld, maar door het Europees Buitenlands Servicenetwerk (EEAS) direct aan deelnemers, die zelf de betalingen uitvoerden.
Deze regelstelling leidde ertoe dat de College van Europa, hoewel niet expliciet als leverancier, in praktijk de onderkomens voor de diplomaten verzorgde. In maart 2022 kocht Mogherini namens de instelling een dormitory in Brugge, met capaciteit voor ongeveer vijftig diplomaten, voor €3,2 miljoen. Dit gebouw werd later door haar gerenoveerd in een eenvoudige stijl, met eenvoudige bedden, plastic stoelen en foto’s van Mogherini, Margaret Thatcher en Ursula von der Leyen aan de muren.
Onderzoek en mogelijke juridische implicaties
Momenteel onderzoekt een officier van justitie of personen binnen de College vooraf kennis hadden van de aanbestedingsvoorwaarden, en of de procedure eerlijk verliep. Volgens de persverklaring van het openbare ministerie bestaat er een sterke verdenking dat de wedstrijd niet eerlijk was verlopen.
Het is nog niet duidelijk of de Europese anti-fraudediensten OLAF of het European Public Prosecutor’s Office (EPPO) tot conclusies over onregelmatigheden zijn gekomen. Tot nu toe zijn er geen officiële aanklachten gegenereerd.
De toekomst van de academie en Mogherini’s carrière
Bij de lancering gaf Borrell aan dat de academie ooit een vaste plek binnen het EU-diplomatieke apparaat zou moeten worden. Twee jaar later, in mei 2024, bevestigde de Europese diplomatie dat de academie permanent zou worden gemaakt, met onbepaald budgettaire steun vanuit de EEAS-planning.
Het bureau gaf tussen juni 2024 en juli 2025 €1,7 miljoen aan de regeling, en eveneens eenzelfde bedrag voor het jaar daarna tot eind juni 2026. De lopende zaak kan echter de loop van Mogherini’s loopbaan beïnvloeden, afhankelijk van de uitkomst van het onderzoek en de eventuele juridische sancties.
Hoewel het officieel gemeld wordt dat afstuderen geen garantie biedt op een diplomatieke positie, blijft de situatie onder spanning. Het lopende onderzoek kan bepalen wie de daadwerkelijke verantwoordelijkheid draagt voor de vermeende onregelmatigheden bij de oprichting en financiering van de academie.
