Van multisensorische installaties tot culturele samenwerkingen
In Europa wordt steeds duidelijker dat emoties mogelijk de ontbrekende schakel vormen om burgers opnieuw te verbinden met de oceaan. De traditionele aanpak, die zich vooral richt op onderwijs in klaslokalen of standaard voorlichting, krijgt steeds meer gezelschap van kunst, geluid en andere zintuiglijke ervaringen. Deze benaderingen bieden nieuwe manieren om mensen te betrekken bij marine kwesties, die verder gaan dan louter dataverwerking.
Een opvallend voorbeeld hiervan was de Europese Zeedag in Cork, Ierland. Daar toonden partners van EU4Ocean hoe creatieve en emotionele formats een breder publiek kunnen aanspreken en betrokken maken bij mariene onderwerpen.
Het belang van creatieve benaderingen
Traditioneel leunt de oceanenkennis op feiten, gegevens en beleidsboodschappen. Hoewel deze instrumenten essentieel blijven, wordt erkend dat ze niet altijd effectief zijn voor mensen die zich ver weg voelen van de oceaan of overweldigd worden door technische taalgebruik.
Onderzoek geeft aan dat immersieve, multisensoriële ervaringen – waaronder geluid, aanraking, beeldende kunst en storytelling – het begrip kunnen verdiepen, de emotionele band versterken en mensen stimuleren zich actiever bezig te houden met milieuproblemen.
Volgens Nicolas Gharbi, directeur Public Affairs en Advocacy bij TBA21, is deze emotionele dimensie de kern van echte verandering. “Neurosciences tonen aan dat emoties cruciaal zijn voor actie. Data alleen is niet genoeg; kunst schept betekenis, context en empathie, die nodig zijn om van kennis naar handelen over te gaan,” verklaarde hij aan Euractiv.
Voor Europa, waar veel inwoners verder landinwaarts wonen, bieden zintuiglijke benaderingen alternatieve manieren om met de oceaan te verbinden. Via geluidsscapes, installaties en tastbare of participatieve activiteiten kunnen mensen, zelfs ver van de kust, de aanwezigheid van de zee ervaren.
Een culturele verschuiving
Deze combinatie van kunst en emotie wordt steeds meer erkend binnen de bredere inspanningen van de EU om haar wateren te beschermen en te herstellen. Gharbi onderstreept dat het noodzakelijk is om disciplines te verbreden. “Synergieën tussen arts, wetenschap en beleid vormen de enige effectieve manier om wereldwijde uitdagingen aan te pakken.”
Hij benadrukt dat het combineren van artistieke, wetenschappelijke en beleidsmatige perspectieven resulteert in meer impactvolle manieren van publieke betrokkenheid. Zo wordt de verbinding met de oceaan niet alleen opgebouwd via feitelijke informatie, maar ook door gedeelde betekenissen en gevoelens.
Omdat oceaanproblematiek niet beperkt blijft tot de kustgebieden, geldt dat ook voor de scope van kunst en cultuur. Zoals Gharbi aangeeft: “Oceaanproblematiek betreft niet alleen de zee. Het gaat ook over bestuur, rechtvaardigheid, geheugen en overleving, die resoneren over territoriums, of die nu aan de kust liggen of landlocked zijn.”
Verschillende culturele instellingen spelen al een concrete rol. In Venetië bijvoorbeeld is Ocean Space, geleid door TBA21-Academy, gevestigd in een centrum dat tentoonstellingen, onderzoek en publieksprogramma’s aanbiedt met als doel het vergroten van de publieke kennis van de oceaan.
Van ervaring tot actie
Een voortdurende vraag binnen oceanenkennis is hoe zintuiglijke en emotionele betrokkenheid kan leiden tot concreet gedrag. Ervaringen tonen aan dat creatieve activiteiten vaak dienen als toegangspoorten tot diepere betrokkenheid. Voorbeelden hiervan zijn burgerwetenschap, schoolprojecten, lokale schoonmaakacties en initiatieven vanuit gemeenschappen.
Gharbi wijst op de langdurige samenwerking tussen TBA21 en de Alligator Head Foundation in Jamaica als een duidelijk voorbeeld. “Met een gezamenlijke aanpak voor het beschermen van visbestanden, het herstellen van habitats en het stimuleren van lokale economieën ondersteunt AHF gemeenschappen die afhangen van visserij. Via een residentieprogramma voor kunstenaars, biologen en ontwerpers verkennen we onderwerpen gerelateerd aan de oceaan en werken we mee aan urgente ecologische, sociale en economische vraagstukken.”
De stroming achter dit werk is gericht op het herinrichten van de cultuur van exploratie in de 21e eeuw. Het zet in op nieuwe kennis, communicatiestrategieën en dynamische oplossingen voor de milieuproblemen waarmee de aarde geconfronteerd wordt.
Een meer inclusieve toekomst voor de blauwe planeet
In Europa wordt sterk ingezet op het herstel van de oceanen en wateren. Daarbij is het essentieel dat oceanenkennis zich blijft ontwikkelen om diverse groepen te bereiken op een betekenisvolle wijze. Creatieve en zintuiglijke methoden maken het mogelijk om mariene vraagstukken in nieuwe contexten te brengen, zoals scholen in het binnenland, culturele centra, gemeenschapsvoorzieningen, festivals en openbare pleinen. Op deze manier wordt de beweging verder dan de traditionele doelgroepen uitgebreid.
Bottalico benadrukt dat dergelijke initiatieven een belangrijke maatschappelijke rol vervullen: “Educatieve programma’s zijn bedoeld om nieuwe bewuste identiteiten te creëren en iedereen toegang te geven tot informatie, zodat iedereen kan deelnemen aan het wereldwijde debat, wat een fundamenteel recht is in een democratisch systeem.”
Door kunst, wetenschap, cultuur en emotie te verbinden, wordt het landschap van oceanenkennis in Europa steeds inclusiever en significanter. Het versterkt het publieke begrip en legt fundamenten voor een meer betrokken gemeenschap van oceaanburgers door het continent heen.
