Introductie en recente ontwikkelingen
De recente periode kenmerkt zich door een ommekeer in de invloedssfeer van lobbyisten binnen de Europese Unie. Na jaren van streven naar strengere regelgeving, lijkt de Europese Commissie nu haar koers te hebben bijgesteld. De nieuwe inspanningen voor vereenvoudiging stellen grote corporaties in staat om winsten te behalen die voorheen ondenkbaar waren. Van het terugdraaien van GDPR-regels tot het versoepelen van goedkeuringen voor pesticiden en het verzwakken van duurzaamheidsvoorschriften, de EU-regelgeving wordt aanzienlijk afgebouwd. Deze verandering wordt niet alleen door consultants erkend, maar wordt ook zichtbaar in het beleid, dat zich sneller en in bredere sectoren aanpast dan ooit tevoren.
Deze dynamiek wordt versterkt door politieke gebeurtenissen zoals de terugkeer van Donald Trump, waarbij waarschuwingen uit de Verenigde Staten over mogelijke repercussies en de steun voor het verminderen van duurzaamheidsregels door Washington de Europese bedrijfsbelangen verder versterken. Intern binnen Brussel leidde deze trend tot een cultuurverandering en verschuiving in machtsdynamiek, waarbij beleidsmakers die voorheen afzijdig bleven van lobbyactiviteiten nu actief betrokken raken bij het formuleren van wensen en wensenlijsten van grote belangenbehartigers.
De situatie in Oekraïne: financiering en geopolitieke spanning
Een ander actueel punt betreft het voorstel voor een herstellening voor Oekraïne, gebouwd op geblokkeerde Russische activa. Naar verluidt zal het EU-ambassadeurs op woensdag mogelijk het initiatief voor zo’n lening onder ogen krijgen. Dit initiatief wordt ingegeven door druk uit onder andere de Franse president Emmanuel Macron en de Duitse politicus Friedrich Merz, die recent aandrongen op concrete voorstellen. Daarbij speelt ook een rol dat de EU-hoofddiplomaat Kaja Kallas erop wijst dat de Belgische zorgen mogelijk vooraf kunnen worden opgelost, voorafgaand aan de top van de leiders die op 18 december plaatsvindt.
Binnen de EU wordt er daarnaast gesproken over de voorbereiding die leiders mogelijk meerdere dagen in Brussel moeten doorbrengen. Zo meldt een functionaris dat de laatste keer dat een dergelijke lang durende top plaatsvond, in 2020 was, toen de details van de meerjarige begroting werden vastgesteld. Het belangrijkste probleem bij deze bijeenkomst blijft het verzekeren van nieuwe financiering voor Oekraïne, nog voordat de bestaande fondsen in het begin van 2026 uitgeput raken.
Politieke en institutionele spanningen in de EU
Een ander punt van zorg betreft de groeiende machtsverschuiving tussen de Raad van de EU en het Europees Parlement. Volgens interne documenten erkent de Raad dat door decennia van bezuinigingen hun capaciteit aanzienlijk is verminderd ten opzichte van het Parlement. Het parlement heeft sinds 2012 139 van de circa 7.000 medewerkers toegevoegd, terwijl de Raad 123 posten heeft verloren, ondanks een toename van de werkzaamheden met tot 50%. Deze capaciteitskloof ondermijnt het evenwicht binnen de EU-instellingen en bemoeilijkt de besluitvorming.
Wat de lopende beleidsprocessen betreft, vordert de discussie over de anti-corruptierichtlijn traag. Na eerder te zijn stilgelegd door landen als Italië en Duitsland, wordt er nu gesproken over het criminaliseren van misbruik van functies. Het interne document van de Raad benadrukt het belang van het opnemen van strikte strafbepalingen in het uiteindelijke compromis.
Economische samenwerking en handelsbeleid
Een recent overeengekomen wijziging van het handelsbeleid richt zich op het koppelen van handelsvoordelen aan migratiebeheer. Onder de nieuwe overeenkomst kunnen EU-landen de handelsvoordelen opschorten voor landen die niet meewerken aan de teruggave van eigen onderdanen. Daarnaast is er een regeling voor de supervisie van risonderhandelingen, inclusief tariefsaanpassingen bij overschrijding van importquota, wat het weg vrijmaakt voor verdere implementatie door de lidstaten.
Internationale rapporten uit verschillende hoofdsteden
- Berlin: Duitsland presenteert woensdag haar nieuwe Arrow 3 raketverdedigingssysteem, het grootste structuurelement sinds de invasie in Oekraïne. Het systeem, ter waarde van 3 miljard euro, zal worden gedemonstreerd op de luchtmachtbasis Holzdorf.
- Parijs: Na overleg met de premier benadrukten leiders dat de onderhandelingen over de begroting voor 2026 in de goede richting verlopen. Het voorstel wordt vandaag besproken in de Nationale Assemblee.
- Stockholm: Zweden bestelt 94 extra Pantsera 6×6 voertuigen, waarmee de totale bestelling tussen 2025 en 2030 op 415 komt, waarbij een groot deel van de componenten uit eigen land komt.
- Athene: De protesten onder boeren sinds maandag worden intensiever. De boeren eisen meer verlichting van de hoge productie- en verkoopkosten, terwijl ze protestacties organiseren en arrestaties afwenden.
- Warschau: Duitsland en Polen houden overleg over samenwerking voor defensie en infrastructuur, waarbij o.a. een nieuw monument voor Poolse oorlogsslachtoffers wordt gepland.
- Dublin: President Zelenskyy bezoekt Ierland en spreekt met lokale leiders en het parlement, onderstrepend de nauwe banden tussen de landen.
- Bratislava: Slovakije stelt voorstellen voor om de toegang tot sociale media voor kinderen onder de 16 jaar te beperken, inclusief de oprichting van een toezichtorgaan.
- Sofia: In Bulgarije protesteren duizenden tegen het nieuwe begrotingsvoorstel dat hogere defensiebudgetten bevat. De regering overweegt nu een herziene versie.
Besluit
De ontwikkelingen laten zien dat de EU onder druk staat om haar beleidskader te herzien en haar machtspositionering te versterken, zowel intern als in haar internationale betrekkingen. De politieke machtsverhoudingen blijven onder invloed van nationale belangen en internationale geopolitieke koerswijzigingen, wat de EU voor complexe uitdagingen stelt in haar streven naar beleidscohesie en duurzame groei.
