De huidige situatie na jaren van beleidsfouten
Europa ondervindt momenteel de gevolgen van eerdere beleidsbeslissingen die niet waren afgestemd op de realiteit van de energiemarkt. Onlangs kondigde de Internationale Energie Agentschap (IEA) aan dat de import van Russische gas vanaf 30 september stapsgewijs zou worden stopgezet, waarmee een relatie van meer dan zestig jaar in het verleden wordt getrokken. De sluiting van deze energielevering markeert een belangrijke verandering in de Europese energievoorziening, waarbij de afhankelijkheid van Rusland wordt verminderd.
Volgens Fatih Birol, het hoofd van de IEA en gevestigd in Parijs, heeft Europa deze situatie mede veroorzaakt door drie grote historische fouten. Deze fouten worden gezien als de kernredenen waarom de energiepositie van Europa in oktober 2022 in een kritieke toestand is terechtgekomen. Birol geeft aan dat het continent hierdoor in een zeer precaristische situatie is beland, aangezien de volledige afhankelijkheid van Russische energiebronnen wordt afgebouwd.
De drie strategische fouten van Europa
Overmatige afhankelijkheid van één land
Een eerste grote fout was de overmatige afhankelijkheid van Rusland voor de energievoorziening. Europa had de neiging om bijna volledig op één leverancier te vertrouwen, wat de kwetsbaarheid vergrootte bij geopolitieke spanningen en marktverstoringen. Deze afhankelijkheid was vooral schadelijk tijdens de escalatie van het conflict tussen Rusland en Oekraïne.
Afwijzing van kernenergie
De tweede fout ligt in de beleidsmatige keuze om de kernenergie af te schrijven. Ondanks de strategische voordelen van kernenergie in het diversifiëren van energiebronnen en het waarborgen van energiezekerheid, besloot Europa de oudste en meest efficiënte vormen van koolstofarme energie te elimineren. Dit had als gevolg dat de energievoorziening minder veerkrachtig werd tijdens de energiecrisis.
Verwaarlozing van zonne-energieproductie
Tot slot speelde het beleid rondom de zonnepaneelproductie een grote rol. Europa had de potentie om zelfvoorzienend te worden in duurzame energie, maar heeft te lang gewacht met de ontwikkeling en rendement van zonne-energie te stimuleren. De beslissing om niet te investeren in zonne-energiesystemen heeft de energietekorten verder verergerd.
De rol van Duitsland en de algemene energiepolitiek
Al deze beleidsfouten worden mede toegeschreven aan Duitsland, dat jarenlang de grootste afnemer van Russisch gas was. Het land voerde tussen 2010 en 2020 een decennialange strategie uit om de kernenergie af te bouwen, ondanks adviezen om de energievoorziening te diversifiëren. Tegelijkertijd was Duitsland ooit een grote producent van zonnepanelen en had het land de mogelijkheid om zelfvoorzienend te worden, maar de focus lag niet op verdere ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen.
Volgens Birol is energiebeleid binnen Europa over het algemeen een van de zwakste beleidsgebieden geweest. Het werd gekenmerkt door een gebrek aan ambitie en initiatief, en het teamde niet voldoende met de kernbegrippen energiebeveiliging en betaalbaarheid. Deze nalatigheid heeft zwaardere gevolgen nu de energievoorziening onder grote druk staat.
Concluderend
De huidige energiecrisis illustreert dat Europa door strategische fouten in het beleid inzake energieleveringen, kernenergie en hernieuwbare energie de kwetsbaarheid heeft vergroot. De afhankelijkheid van Russische gasleveringen wordt nu afgeschaft, maar de kosten van eerdere nalatigheden worden duidelijk zichtbaar. Tegen deze achtergrond benadrukt Birol dat een meer proactieve en veerkrachtige energiepolitiek noodzakelijk is voor de toekomst van Europa’s energievoorziening.
