De plannen van de Europese Commissie voor een veerkrachtige toeleveringsketen
Terwijl Europa zich inspant om haar afhankelijkheid van zeldzame aardmetalen te verminderen, wordt er gewerkt aan nieuwe strategieën om de toegang tot kritieke grondstoffen veilig te stellen. In december zal de Europese Commissie haar langverwachte plan presenteren om de supply chains voor essentiële materialen duurzamer te maken. Vice-president Stéphane Séjourné kondigde aan dat deze aanpak, onder de naam ‘Resource EU’, expliciet geïnspireerd is door de ervaringen van Japan. Dit initiatief komt in een periode waarin Europa geconfronteerd wordt met toenemende handelsconflicten en externe druk van grote economische machten.
Context: geopolitieke spanningen en de rol van Japan
Europa bevindt zich in een tijd van toenemende handelsspanningen. De Verenigde Staten onder president Trump voerden tarieven op Europese en andere importen, terwijl China haar exportbeperkingen voor zeldzame aardmetalen verder aanscherpte. Deze materialen, hoewel niet altijd bekend, zijn cruciaal voor de productie van onder andere smartphones en militaire vliegtuigen, die boven de grenzen van Europa vliegen. Om niet afhankelijk te blijven van buitenaf, heeft de EU reeds in 2023 haar economische beveiligingsstrategie vastgesteld, gevolgd door de invoering van de Wet op Kritieke Grondstoffen een jaar later.
De Europese Commissie werkt aan een omvangrijk pakket dat de geplande ‘Resource EU’ ondersteunt. Het doel is om een strategie te ontwikkelen die toekomstige handelsdruk kan weerstaan, door samen te werken aan voorraadbeheer en diversificatie van bronnen.
Japan: een voorbeeld van voorraadbeheer en strategische voorbereiding
Japan is een van de landen dat zich het meest bewust is van de kwetsbaarheid van zijn grondstoffenvoorziening. Na de blokkade van Chinese zeldzame aardmetalen in 2010 heeft Tokyo expliciet de strategie ontwikkeld om afhankelijkheid te beperken. Het Japanse Organisatie voor Metaal- en Energiezekerheid (JOGMEC) speelt hierbij een centrale rol. Deze particuliere overheidsinstelling heeft de taak om kritieke materialen te blijven beschermen door ze op strategische locaties op te slaan en internationale samenwerkingen aan te gaan.
In de afgelopen jaren heeft JOGMEC geïnvesteerd in projecten in Australië, Afrika en andere regio’s, waarbij partnerschappen werden aangegaan in landen als Congo, Nigeria en Namibië. Japan is van plan de maximale steun voor dergelijke projecten te verhogen van 50 naar 75 procent. Daarnaast ondersteunt het ministerie van Economie, Handel en Industrie (METI) de industrie via subsidies en belastingvoordelen.
Het geheime voorraadbeleid van Japan
Een onderscheidend aspect van Japan’s aanpak is het clandestiene karakter van haar voorraden. JOGMEC koopt kritieke materialen rechtstreeks in en bewaart ze op geheime locaties die als staatsgeheim worden beschouwd. Dit beleid zorgt voor een strategisch voordeel, aangezien het de economische druk en manipulatie moeilijker maakt voor andere landen. Het plan is dat bedrijven eerst hun eigen voorraden moeten gebruiken voordat reserves worden vrijgegeven, en dat de overheid ingrijpt bij prijscrises. Strenge regels en de risico’s van lekken zorgen voor een hoog niveau van geheimhouding.
Deze geheimhouding maakt het voor Brussel moeilijker om een soortgelijk systeem op te zetten en roept vragen op over transparantie en governance binnen de EU, die traditioneel de voorkeur geven aan openheid.
De implicaties voor Europa
Het realiseren van een Europese tegenhanger van JOGMEC zou ingrijpende veranderingen in de machtsverhoudingen binnen de Unie betekenen. Enkele elementen, zoals een samenwerkingsgde document en rapportages over voorraadbeheer, bestaan al. Echter, Europa moet nog investeren in eigen infrastructuur en expertise, bijvoorbeeld in de vorm van eigen opslaglocaties en het vergroten van de voorraad. Volgens recente begrotingsopties zou het mogelijk zijn dat de EU oude programma’s onder nieuwe noemers gebruikt om de benodigde fondsen vrij te maken.
Verder ligt er een politieke uitdaging: het streven naar Europese soevereiniteit botst met de realiteit dat de bevoorrading van essentiële materialen vaak investeringen in het buitenland vereist. Japan benadrukt dat een te strenge industriële aanpak investeerders kan afschrikken. Hun slogan is niet ‘Made in Japan’ maar ‘Made with Common Values’, waarmee ze de samenwerking en gedeelde normen benadrukken.
De EU benadrukt dat haar toekomstige strategische beleid zal laten zien dat het partnerschappen wil versterken, niet verzwakken. De volledige economische beveiligingsagenda, inclusief het Resource EU-initiatieven, zal op 3 december worden gepresenteerd.
Hoewel Brussel stelt dat haar plannen geen spanningen met bondgenoten zullen veroorzaken, blijft de onderliggende realiteit dat de controle over kritieke grondstoffen bepalend zal zijn voor de economische onafhankelijkheid in de toekomst. Europa leert nu wat Japan al lang weet: wie de grondstoffen beheert, heeft de macht.
