De EU’s strategische focus op energie-infrastructuur
De Europese Unie bereidt een ambitieus pakket voor dat zich specifiek richt op acht energieprojecten die mogelijk de sleutel vormen tot het verlagen van de energietarieven in Europa. Deze projecten worden gezien als een manier om een veelgezochte doelstelling te bereiken: lagere elektriciteitskosten voor consumenten en industriële gebruikers. Volgens gelekte conceptdocumenten, die Euractiv heeft verkregen, zal op 10 december een voorstel worden gepresenteerd dat gericht is op het centraliseren van de planning van energie-infrastructuur en het versnellen van de vergunningverlening voor nieuwe hoogspanningslijnen die dringend nodig zijn. Het projectportfolio omvat onder meer ontwikkelingsinitiatieven die de structurele zwaktes van het Europese energiesysteem willen aanpakken, zodat de kosten kunnen worden teruggebracht.
Het belang van de acht prioritaire projecten
De strategie richt zich op acht zogenaamde “energie snelwegen” die cruciaal worden geacht om de elektriciteitstarieven te verkleinen en het competitief voordeel op andere geïndustrialiseerde economieën te herstellen. In het document wordt opgemerkt dat de elektriciteitsprijzen in Europa momenteel twee tot drie keer hoger liggen dan die in de Verenigde Staten. De projecten die extra aandacht krijgen, bevinden zich vooral in de randgebieden van de EU; onder andere vijf infrastructuurontwikkelingen, twee voorgestelde waterstofleidingen en één gasproject. Deze initiatieven moeten de onderliggende structurele problemen verminderen die de kosten in het Europese energiesysteem opdrijven. Er wordt benadrukt dat elk project op EU-niveau prioriteit krijgt en dat de Europese Commissie de lidstaten zal ondersteunen in het gelijkwaardig behandelen van deze projecten op nationaal niveau.
De Franse strijd en grensoverschrijdende kabelprojecten
Een belangrijk onderdeel van de plannen is het stimuleren van grensoverschrijdende kabelprojecten, die sinds jaren worden gezien als de ontbrekende schakel in de energiemarktintegratie van de EU. Brussels voert deze inspanning op, nadat eerdere pogingen op vergelijkbare wijze niet tot resultaten leidden. De eerste prioriteit ligt bij Frankrijk, dat vanwege haar uitgebreide nucleaire industrie lange tijd weerstand bood tegen het aanleggen van kabels over de Pyreneeën. Deze kabels zouden de Iberische Peninsula verbinden met het Europese netwerk en zo het importeren van zonne- en windenergie uit Spanje en Portugal vergemakkelijken. Brussel hoopt in het eerste kwartaal van 2026 op een gezamenlijke politieke verklaring tussen Frankrijk en Spanje, waarmee een van de twee cruciale kabels kan worden aangekondigd. Dit moet bijdragen aan het verlagen van de energieprijzen op de Europese markt.
Ontwikkeling van offshore wind en grensoverschrijdende interconnectors
Een andere prioriteit is het versterken van offshore windenergie binnen de territoriale wateren van de EU en het ontwikkelen van nieuwe interconnectors tussen lidstaten. Grootschalige windparken die meerdere landen verbinden, worden als een manier gezien om de prijzen te verlagen door de elektriciteitsproductie te vergroten en de energie-infrastructuur te diversifiëren. In dat kader speelt Bornholm, een Deens eiland in de Oostzee, een belangrijke rol. Het eiland wordt ontwikkeld tot een knooppunt dat offshore turbines verbindt met Denemarken en Duitsland, met Polen als mogelijke extra partij in de toekomst. De Europese Commissie ondersteunt de onderhandelingen over de kostenverdeling en het juridische raamwerk voor grensoverschrijdende aansprakelijkheid, met de bedoeling om soortgelijke schema’s in andere delen van Europa te realiseren. Jorgen Jørgensen, EU-energietoezichthouder en inwoner van Denemarken, omschreef Bornholm eerder als een ‘blauwdruk voor de toekomstige ontwikkeling van offshore energiesystemen in de EU’.
De strategische rol van de Middellandse Zee en nieuwe pijplijnen
Naast de Noordzee en het vasteland richt Brussel haar aandacht ook op het vaststellen van energieverbindingen in de Middellandse Zee. Zo staat Cyprus op de agenda als het enige EU-lid dat nog niet verbonden is met het gemeenschappelijke elektriciteitsnetwerk. De plannen voor de Grote Zee-verbinding tussen Griekenland en Cyprus moeten dit gat dichten. Reeds eerder uitgedrukte bezwaren over de economische levensvatbaarheid van het project lijken nu te worden weggenomen. Tijdens de Rotierende EU-voorzittersschap van Cyprus in januari 2024, zal Brussel evenementen organiseren en politieke discussies stimuleren over de strategische waarde van de verbinding, met nadruk op de geopolitieke aspecten.
Uitbreiding van langeafstandshydrogenpijpleidingen en gasinfrastructuur
Naast elektriciteit en kabelverbindingen worden ook nieuwe projecten voor waterstof en gasinfrastructuur ontwikkeld. Onder meer worden plannen voorgesteld voor twee langeafstandspijpleidingen voor waterstof, evenals een gasnetwerk dat bedoeld is om de energievoorziening te versterken in Oost-Europa. Deze infrastructuurprojecten worden niet alleen gezien als een manier om de energiemarkt te verduurzamen, maar ook om de afhankelijkheid van geïmporteerde fossiele brandstoffen te verminderen en de energievoorzieningszekerheid te vergroten.
