De onzichtbaarheid van vrouwen in het gezondheidszorgsysteem
Ondanks vooruitgang blijven veel vrouwen wereldwijd onderbehandeld, verkeerd gediagnosticeerd en vaak onzichtbaar binnen een gezondheidszorgsysteem dat primair op mannen is afgestemd. Tijdens het recente European Forum van Gastein (EHFG) werd een oproep gedaan aan de Europese Unie om zich in te zetten voor verbeteringen in de gezondheid van vrouwen. Hoewel wetenschappelijke ontwikkelingen en de wereldwijde strijd voor gendergelijkheid enige vooruitgang boeken, wordt achteruitgang nog steeds zichtbaar, vooral door vastgeroeste opvattingen die nog altijd uitgaan van een wereld waarin mannen centraal staan.
De ongelijkheid op het gebied van vrouwenhealth en de rol van gender
Volgens de Belgische Europarlementariër Sirpa Pietikäinen (EPP) is gezondheid een kwestie van gender. Natasha Azzopardi-Muscat, directeur voor gezondheidsbeleid en systemen bij het Regionale Bureau van de Wereldgezondheidsorganisatie voor Europa, benadrukte dat vrouwen een hogere last dragen van ziekte en invaliditeit, vooral op latere leeftijd, ondanks dat ze gemiddeld langer leven. Daarnaast bestaat het merendeel van het zorgpersoneel in Europa uit vrouwen, net als de vrouwelijke socialezorgers en onofficiële mantelzorgers. Jongere meisjes hebben meer last van psychische gezondheidsproblemen zoals angst en depressie.
Intersekse en de invloed van maatschappelijke factoren
Lisa Lehner, onderzoeker aan de Universiteit van Wenen en directeur van gezondheidsprogramma’s bij AmberMed, onderstreept dat gender verweven is met diverse vormen van marginalisatie, zoals etniciteit, nationaliteit en religie. Ze wijst erop dat gender niet binair is, maar een spectrum vormt dat wordt beïnvloed door economische en sociale omstandigheden. Volgens haar is gelijkheid een structurele kwestie, die vraagt om een fundamentele herziening van beleid en maatschappelijke structuren.
Lehner benadrukt dat intersectioneel onderzoek noodzakelijk is om fundamentele kennis te verkrijgen die echt bijdraagt aan het verbeteren van de levens van vrouwen en andere gemarginaliseerde groepen. Ze is van mening dat het begrijpen van sociale, commerciële en digitale determinanten van gezondheid afhankelijk is van het verzamelen van kwalitatieve en kwantitatieve data over deze sectoren.
Kritiek op medische vooroordelen en onderdiagnoses
Historisch gezien zijn de gezondheidsbehoeften van vrouwen grotendeels over het hoofd gezien. Misdiagnoses en onderbehandeling blijven een probleem. Cardiovasculaire aandoeningen illustreren dat diagnoses vaak gebaseerd worden op symptomen die typisch voor mannen zijn, zoals pijn in de linkerarm en ‘een olifant op de borst’. Bij vrouwen kunnen symptomen zoals misselijkheid, vermoeidheid en kortademigheid worden afgewezen of verkeerd geïnterpreteerd.
Psychosomatische ziekten worden eveneens te vaak verkeerd aangepakt; wanneer vrouwen symptomen vertonen die niet overeenkomen met standaardprofielen, wordt te snel gedacht aan stress of angst. Pogingen om de biologische, sociale en culturele factoren te begrijpen, tonen dat vrouwen vaak economische onzekerheid en lagere pensioenrechten ervaren, wat de toegang tot adequate zorg verder bemoeilijkt, aldus Pietikäinen.
Onderzoek en dataverzameling: obstakels en kansen
De beperkte zichtbaarheid van de behoeften van vrouwen heeft diepe systemische oorzaken. Ffion Storer Jones, senior advocacy officer bij Deutsche Stiftung Weltbevölkerung (DSW), wijst op het gebrek aan investeringen in onderzoek en innovatie dat het moeilijk maakt om de volledige impact van gezondheidsproblemen bij vrouwen te doorgronden. Volgens Pietikäinen begint dit bij de eerste fases van onderzoek, waarbij verschillen tussen diverse lichaamstypen en transpersonen niet altijd adequaat worden bestudeerd.
Lehner benadrukt dat kwantitatieve gegevens niet genoeg zijn; kwalitatieve studies, contexten en sociale omstandigheden moeten worden meegenomen. Participatie van vrouwen in onderzoek vereist het overwinnen van praktische barrières, bijvoorbeeld door het bieden van kinderopvang of het dichterbij brengen van klinische onderzoeken, zodat deelname toegankelijk wordt.
Michael Zaiac, hoofd medische zaken voor oncologie bij Daiichi Sankyo in Europa en Canada, stelt dat klinische studies representatief moeten zijn voor de doelpopulatie. Omdat vrouwen vaak meerdere rollen vervullen — werk, gezin, zorg voor anderen — is het noodzakelijk dat studieprotocollen flexibel genoeg zijn om hen te kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld door remote monitoring.
Daarnaast onderstreept Storer Jones de noodzaak van een intersectionele aanpak die verder gaat dan enkel geslacht, en ook rekening houdt met leeftijd en sociaal-economische status. Het betrekken van vrouwelijke onderzoekers en het verbeteren van gezondheidsvaardigheden behoren tot kernfactoren om de kloof te overbruggen.
Bewustwording en financiering van vrouwenhealth
Gezondheidscommunicatie en educatie spelen een belangrijke rol. Gunther benadrukt dat belangenorganisaties, overheden en instanties samen moeten werken om een gedeeld begrip van gezondheidsvaardigheden te creëren, zodat iedereen toegang krijgt tot basisgezondheidszorg. Zaiac voegt toe dat data en educatie de kern vormen van de bijdrage van de industrie aan gelijke gezondheidskansen voor vrouwen.
Wat financiering betreft, stelt Lehner dat beleggers en beleidsmakers vroegtijdig betrokken moeten worden, bijvoorbeeld door het oprichten van gemeenschapsraden die bepalen waar geld naartoe moet gaan. Ze waarschuwt dat de fondsen voor vrouwenhealth nu nog gefragmenteerd zijn, ondanks de EU-investeringsplannen van 2 miljard euro, en roept op tot het versterken van deze inspanningen.
De Europese reactie en toekomstige ambities
De EU heeft nieuwe initiatieven gelanceerd, zoals een beleidskader voor vrouwenrechten en een speciale focus op vrouwenhealth, met het doel de genderkloof verder te dichten. Het ontwikkelen van een gezamenlijk EU-programma voor vrouwengezondheid moet ervoor zorgen dat de problemen binnen alle lidstaten structureel worden aangepakt. Pietikäinen onderstreept dat woorden zonder daad geen verandering brengen, en dat coalities nodig zijn om de woorden in concrete acties om te zetten.
Storer Jones benadrukt dat het belangrijk is om toekomstgericht te kijken en te investeren in onderbelichte gebieden zoals mannenanticonceptie, dat de last op vrouwen zou kunnen verlichten en deelname aan klinische onderzoeken verhoogt. Ze roept de EU op om vast te houden aan haar kernwaarden door te blijven investeren in wereldwijde gezondheid en gendergelijkheid, inclusief het publiceren van geslachtsinformatie door de private sector en onderzoekers.
Lehner voegt toe dat het niet alleen telt hoeveel vrouwen er worden geteld, maar dat vrouwen daadwerkelijk een stem krijgen waar dat nodig is. Gonther onderstreept dat keuzes bij het kiezen van leiderschap en beleidsmakers bepalend zijn; men moet verder kijken dan het heden en kijken naar een mensgerichte toekomst.
Deze publicatie is mogelijk gemaakt met steun van Daiichi Sankyo. De inhoud is volledig onafhankelijk en niet beïnvloed door sponsors.
