De situatie en de recente protesten
In de afgelopen week hebben landbouwers in Griekenland honderden snelwegen en grensovergangen gesloten, waarbij meer dan 5.000 tractoren werden ingezet. De blokkades werden opgezet nadat betalingen aan de boeren maandenlang waren uitgesteld, een gevolg van een omvangrijk schandaal met betrekking tot EU-fondsen. Deze protestacties benadrukken de onvrede onder de landbouwgemeenschap, die geconfronteerd wordt met aanzienlijke vertragingen in de uitbetaling van subsidies.
Oorzaak van het schandaal en de gevolgen
Het probleem ontstond nadat het Europees Openbaar Ministerie (EPPO) ontdekte dat sommige subsidieaanvragers valse claims deden over eigendom van land dat zij niet bezaten. Anderen beweerden bezit te hebben over boerderijen of weilanden op plaatsen die ver verwijderd waren van hun woonadres, gebruikten fictieve adressen of vervalste huurcontracten. Deze frauduleuze praktijken dwongen de overheid om de organisatie OPEKEPE, die verantwoordelijk was voor de verdeling van de EU-landbouwsubsidies, te vervangen door de onafhankelijke instantie voor de openbare inkomsten (AADE).
Impact op boeren en controverse
Duizenden boeren blijven maandenlang onbehoorlijk of onderbetaald, terwijl toezichtprocedures blijven plaatsvinden. Zij stellen dat deze audits eerlijke boeren in dezelfde categorie plaatsen als hun corrupte collega’s. Volgens het Griekse ministerie van Landbouw ontvangen ongeveer 44.000 producenten momenteel geen voorschotten op EU-subsidies, onder meer vanwege onduidelijkheden over het eigendomsrecht van land. Het ontbreken van een landregister speelt hierbij een centrale rol.
Problemen met eigendomsregistratie
De kwestie hangt samen met de gefragmenteerde eigendomsverhoudingen, vooral in het noorden van Griekenland, waar veel kleine percelen eigendom zijn van verschillende mensen en vaak niet aan elkaar grenzen. Deze situatie dateert uit de periode na de Grieks-Turkse oorlog van 1922, toen een bevolkingsruil leidde tot de komst van 1,2 miljoen Turkse vluchtelingen die soms kleine landpercelen kregen toegewezen. Deze kleine stukken land werden binnen families doorgegeven, wat de eigendomsverdeling verder bemoeilijkte.
Door de fragmentatie onderhouden boeren decennialang mondelinge overeenkomsten om de bewerking te vereenvoudigen en irrigatiekosten te verlagen. Tot vorig jaar werden deze afspraken geaccepteerd voor de EU-subsidieaanvragen. Echter, een gebrek aan een overzichtelijk landregister creëert mogelijkheden voor misbruik.
Verzoeken aan Brussel en de politieke reactie
George Kasapoglou, een boer uit Noord-Griekenland, vertelde aan Euractiv dat “Brussel moet begrijpen dat Grieks land niet te vergelijken is met Duits land.” Hij benadrukte dat het eigendom in Griekenland sterk gefragmenteerd is. De overheid had al in mei 2010 een landregister moeten invoeren als onderdeel van de hervormingen onder het noodprogramma tijdens de grote economische recessie. Dit was ook een voorwaarde voor het verkrijgen van EU-herstelstelsels na de COVID-19-pandemie. Ondanks deze afspraken is er nog altijd geen volledig landregister voor het hele land.
Giannis Panagis, vicevoorzitter van de Landbouwvereniging van Serres, stelde dat “de staat zelf illegaal handelt” omdat het niet afrondt aan de benodigde kadasterprojecten of het landregister. Hij voegde eraan toe dat het niet de schuld van de boeren is dat de overheid hierover niet beschikt, wat misbruik door sommige partijen faciliteert en leidt tot diefstal van EU-subsidies.
Praktijkvoorbeelden en juridische complicaties
Kasapoglou beschreef dat hij land had geruild met een collega die het had gehuurd van een landeigenaar, terwijl hij zelf huur aan de eigenaar betaalde. Volgens hem stelde de AADE dat hij geen directe betaling deed aan de oorspronkelijke eigenaar en dat hij daardoor geen recht op subsidie had, wat leidde tot beschuldigingen van fraude. Tijdens controles dienden boeren verklaarbare schriftelijke bewijsstukken in te dienen, maar deze werden niet geaccepteerd, waardoor verschillende boeren nu juridische procedures tegemoet zien.
Kasapoglou waarschuwde dat zelfs bij latere vrijspraak deze juridische processen vele jaren kunnen duren en dat het risico bestaat dat boeren daardoor failliet gaan.
De overgang van OPEKEPE naar AADE en de gevolgen
Volgens Panagis heeft de overgang van OPEKEPE naar AADE ook geleid tot extra problemen. “We hadden moeite om de situatie te begrijpen met OPEKEPE”, zei hij. “Het agency erkende de structurele problemen in Noord-Griekenland, maar de nieuwe instantie richt zich uitsluitend op belastinginning”.
Om de woede onder boeren te kalmeren, erkende minister van Landbouw en Plattelandsontwikkeling Costas Tsiaras dat meerdere factoren negatief invloed hebben op de landbouwsector, waaronder de klimaatcrisis, een daling in productie, stijgende kosten en de reorganisatie van OPEKEPE. Hij beloofde dat het beleid zou worden gericht op het versnellen van EU-fondsen en riep boeren op tot dialoog in plaats van blokkades.
De Europese Commissie heeft niet gereageerd op verzoeken om commentaar.
