De voortgang van het plan en de politieke dilemma’s
De Europese Unie heeft de bedoeling om bevroren Russische soevereine activa te gebruiken voor het financieren van Oekraïens oorlogsbeleid. Maar volgens de hoogste diplomaat van de unie wordt deze aanpak steeds lastiger, vooral nu meerdere landen steun hebben uitgesproken voor alternatieven voor de zogenaamde ‘herstelaanstelling’.
Kaja Kallas, voorzitter van de Estse regering, verklaarde voorafgaand aan een bijeenkomst van EU-buitenlandse ministers in Brussel dat de meest geloofwaardige optie het herstelkrediet is. Ze benadrukte dat haar team daar nog aan werkt, ondanks toenemende moeilijkheden. Het plan blijft op tafel, maar de politieke realiteit en het gesteggel over steun maken het proces complex.
De rol van België en de onderhandelingen
België speelt een centrale rol in de discussie, omdat het de grootste partij is binnen de depositorij van het Brussels-based Euroclear, waar het overgrote deel van de €210 miljard aan bevroren activa zich bevindt. Het land wordt daarom als sleutelpartner gezien in het onderhandelingsproces.
De Vlaamse premier Bart De Wever heeft herhaaldelijk opgeroepen tot het uitgeven van gezamenlijke schuld, mogelijk gedekt door het langetermijnbudget van de EU. Hij bekritiseert het leningplan als “fundamentaal verkeerd” en waarschuwt voor juridische en financiële risico’s.
Vorige week deden Italië, Bulgarije en Malta een gezamenlijke oproep aan de EU om alternatieven te overwegen, waaronder het uitgeven van gezamenlijke schuld. Ook Tsjechië liet zich over het weekend horen in die richting. Hongarije en Slovakije zijn eveneens fel gekant tegen het gebruik van Russische activa voor militaire financiering, waarbij Viktor Orbán en Robert Fico openlijk hun verzet uitdrukten.
De obstakels en de politieke consensus
Terwijl sommige landen dergelijke alternatieven niet afwijzen, wordt duidelijk dat de politieke omgeving weinig ruimte biedt voor nieuwe plannen zonder de steun van België. Kallas verklaarde dat het niet eenvoudig zou zijn om door te gaan zonder de steun van Brussel, omdat België de meerderheid van de activa bezit.
Andere EU-buitenlandse ministers, zoals Helen McEntee uit Ierland, benadrukten het belang van samenwerking en het aanpakken van zorgen binnen de unie. Daarentegen hield de Litouwse minister Kęstutis Budrys een andere toon aan, door te stellen dat de reparatieleningen momenteel de enige optie blijven, ondanks de beperkingen.
De technische en politieke haalbaarheid
Het uitgeven van gezamenlijke schuld vereist unanimiteit onder alle 27 EU-lidstaten, wat een aanzienlijke drempel vormt. Het herstellingskrediet daarentegen kan worden goedgekeurd met een gekwalificeerde meerderheid, dat wil zeggen minimaal 15 landen die minstens 65% van de EU-bevolking vertegenwoordigen.
Hoewel technisch gezien mogelijk, wijst Kallas erop dat zonder België het plan niet politiek uitvoerbaar zou zijn. Ze onderstreepte het belang dat België zich bij het initiatief voegt, omdat het de meeste activa bezit en haar steun cruciaal is voor het verdere proces.
De komende dagen en de rol van diplomatie
Deze kwestie blijft onder spanning, met de EU-ambassadeurs die maandag in Brussel bijeenkomen op dezelfde dag als de buitenlands ministeriële vergadering. Daarbij zullen zij ook bespreken hoe de Europese Commissie de voorstellen kan aanpassen om de bezwaren van België en anderen weg te nemen, aldus meerdere diplomaten.
