De eerste dag van de top en de belangrijkste gespreksonderwerpen
In Angola hebben maandag Europese en Afrikaanse leiders verzameld om de economische en veiligheidsbanden te versterken. Naast de bilaterale contacten stonden er ook spoedoverleggen over Oekraïne gepland. Aanwezig waren onder meer Emmanuel Macron uit Frankrijk, Friedrich Merz uit Duitsland en William Ruto uit Kenia, samen met talloze andere leiders uit de EU en Afrika. De bijeenkomst vond plaats te midden van een toenemende spanning tussen de Verenigde Staten en Europa over een Amerikaans plan om het Oekraïne-conflict te beëindigen.
Focus op handelsbeleid en geopolitieke spanningen
De gesprekken met Afrikaanse landen zullen aanvankelijk vooral gericht zijn op handel, migratie en de levering van kritieke grondstoffen. EU-leiders willen zich vooral concentreren op het aanpassen van een conceptplan, oorspronkelijk voorgesteld door de Amerikaanse president Donald Trump, dat bedoeld was om de oorlog in Oekraïne te stoppen. Aanvankelijk werden de voorstellen als zeer gunstig voor Rusland beschouwd, omdat ze vrijwel volledig leunden op de eisen van Moskou.
Na de ontmoeting tussen Amerikaanse en Oekraïense vertegenwoordigers in Genève op zondag, waarin werd gesproken over een herziene versie van het voorstel, zouden EU-leiders maandag tijdens de top in Luanda een speciale bijeenkomst organiseren. Volgens Brussels was deze sessie onderdeel van de bredere agenda van de dag.
De betekenis van de EU-Afrika-onderlinge betrekkingen
De zevende editie van de EU-Afrikaanse Unie-top in Angola vormt een voortzetting van meer dan 25 jaar diplomatieke banden. Deze relatie zal volgens analisten herzien moeten worden als Europa haar rol als belangrijkste partner op het continent wil behouden. In een gezamenlijke verklaring gaven Ursula von der Leyen en António Costa aan dat de uitdagingen van nu – waaronder klimaatverandering, digitale transformatie, migratie, conflicten en onveiligheid – geen grenzen kennen. Zij benadrukten dat zowel Afrika als Europa gezamenlijk in staat zijn om oplossingen te bieden en dat de twee blokken samen kunnen leiden tot een “eerlijkere, groenere en veiligere wereld, gebaseerd op gedeelde waarden en wederzijds respect.”
IJzeren feiten over de Afrikaanse grondstoffen en economische samenwerking
Afrika wordt steeds meer gezien als een strategisch knelpunt vanwege de aanwezigheid van belangrijke mineralen en de energiemogelijkheden. China, de Verenigde Staten en Rusland investeren ook fors in het continent om hun banden te versterken. De EU is topinvesteerder en handelspartner op het gebied van goederen en diensten. In 2023 bedroeg de handelwaarde €467 miljard, volgens gegevens uit Brussel. Experts adviseren dat de EU vooral moet investeren in infrastructuur, energieprojecten en industrieën die banen scheppen, in plaats van louter woorden van steun te uiten.
Volgens Nuur Mohamud Sheekh, woordvoerder van de African Union, draait het niet om nieuwe verklaringen, maar om geloofwaardige en uitvoerbare toezeggingen. De prioriteit ligt bij het bevorderen van de handel binnen Afrika, dat momenteel slechts ongeveer 15% van de wereldhandel uitmaakt, en bij het veiligstellen van kritieke mineralen die noodzakelijk zijn voor de energietransitie en technologie. De EU wil deze strategische grondstoffen verkrijgen en haar afhankelijkheid van China verminderen, vooral op het gebied van zeldzame aardmetalen die essentieel zijn voor elektronische en technologische producten.
Infrastructuurprojecten en de rol van Angola
De top benadrukt ook nieuwe investeringen vanuit het Global Gateway-initiatief, een groot infrastructuurprogramma dat Brussel ziet als tegenwicht tegen de toenemende invloed van China. Angola, het gastland van de top, herbergt onder andere de Lobito-corridor, een spoorwegproject dat in samenwerking met de VS is opgezet. Dit project verbindt mineralenrijke gebieden in Congo en Zambia met de Atlantische kust. Hoewel dergelijke projecten vaak worden gepresenteerd als win-winsituaties, blijven critici wijzen op de koloniale extractieve praktijken die nog altijd een rol spelen, zonder dat lokale gemeenschappen er altijd van profiteren. Volgens Ikemesit Effiong, een Nigeriaanse analist, hangt de geloofwaardigheid van Europa nu af van de daadwerkelijke realisatie van projecten die waarde creëren voor Afrika, en niet alleen om het verschijnen van Brussel zelf.
