Het belang van integratie van levergezondheid in gezondheidsbeleid
Europa kan de verspreiding van niet-overdraagbare ziekten (NCD’s) niet effectief aanpakken zonder een betere focus op levergezondheid, de erkenning van obesitas als een probleem en het versterken van vroege detectie en preventieprogramma’s. Terwijl het EU-initiatievenprogramma ‘Healthier Together’ voor de periode 2022–2027 grote steun biedt aan lidstaten voor de bestrijding van hart- en vaatziekten, diabetes, chronische respiratoire aandoeningen en mentale gezondheidsproblemen, ontbreekt het expliciet aan aandacht voor leverziekten, ondanks de sterke metabole verbanden met obesitas en type 2-diabetes.
Het ontbreken van aandacht voor leverziekten
Tijdens een recente beleidsdiscussie, getiteld “NCD’s, obesitas en levergezondheid – kan de EU de trend keren?”, omschreven verschillende specialisten deze lacune als een fundamentele zwakte binnen de aanpak van de EU. Cyrielle Caussy, professor geneeskunde met specialisatie in voeding aan de universiteit van Lyon 1, waarschuwde dat het niet in het oog houden van levergezondheid betekent dat er een van de belangrijkste organen die de metabole epidemie in Europa veroorzaakt, over het hoofd wordt gezien. Zij stelde dat de lever ‘bovenstrooms’ ligt van de meeste niet-overdraagbare ziekten en benadrukte dat dit momenteel een ‘blinde vlek’ is in de agenda van beleidsmakers.
De rol van de lever en de onderbelichte aandoeningen
De lever speelt een cruciale rol in glucose- en lipidenmetabolisme, energiebalans en nog veel meer. Desondanks blijft leverziekte relatief onder de aandacht, vooral steatotische leverziekte (SLD), die bij zo’n 40% van de volwassenen wereldwijd voorkomt. Experts benadrukken dat deze aandoening grotendeels onzichtbaar blijft binnen de EU-strategieën, inclusief het programma ‘Healthier Together’.
Misverstanden over obesitas
Een van de belangrijkste oorzaken dat leverziekten onderbelicht blijven, ligt in het voortdurende misverstand over wat obesitas precies inhoudt. Dra. Andreea Ciudin Mihai, endocrinoloog en obesitas-specialist aan de Universitat Autònoma de Barcelona, benadrukte dat obesitas niet simpelweg een gewichtsaandoening is, maar een ziekte van het vetweefsel dat overschot en disfunctie vertoont. Ondanks toenemende bewustwording blijft de erkenning van obesitas als niet-overdraagbare ziekte uit. Zij stelde dat pas wanneer obesitas officieel erkend wordt als een ziekte, de stigmatisering kan verminderen.
Medicatie en ongelijkheid in toegang
De ontwikkeling van geneesmiddelen zoals GLP-1-agonisten wordt gezien als doorbraken die voordelen bieden voor diabetes, leververvetting en hart- en vaatziekten. Toch blijven deze medicijnen ontoegankelijk voor veel mensen omdat ze niet worden vergoed door verzekeringen, waardoor patiënten doorgaans zelf voor de kosten opdraaien. Prof. Caussy voegde toe dat degenen die het meest gebaat zouden zijn, vaak de kosten niet kunnen betalen.
Dr. Kremlin Wickramasinghe, adviseur bij het WHO Regional Office voor Europa, uitte zorgen dat deze medicatie de aandacht voor preventie zou kunnen afleiden. Volgens hem bestaat het gevaar dat men denkt dat medicatie de enige oplossing is, waardoor preventie op de achtergrond raakt. Tevens stelde hij dat ongeveer een derde van de hypertensiepatiënten niet onder controle is, terwijl velen niet eens weten dat ze hoge bloeddruk hebben.
Vroegtijdige detectie en preventie
Experts zijn het erover eens dat vroege detectie van gevorderde leverziektes zowel haalbaar als kosteneffectief is, maar dat deze nog onvoldoende wordt toegepast. Prof. Caussy adviseerde dat een eenvoudige test, de FIB-4-score, breed wordt aanbevolen omdat deze goedkoop en gratis is. Bij een score boven de 1,3 is verdere diagnostiek nodig, waarbij meestal gebruik wordt gemaakt van elastografie, een methode gebaseerd op echografie. Daarnaast bestaan er bloedtesten die eveneens kunnen helpen in de beoordeling van leverfibrose.
Volgens haar moeten patiënten zich bewust worden van hun ‘leverstijfheid’ en ken je eigen getal. Prof. Dr. Gamal Shiha, directeur van de European Liver Patients’ Association (ELPA), benadrukte dat het essentieel is om eenvoudige trajecten voor diagnose en bewustwordingscampagnes te ontwikkelen om de juiste patiënten door te verwijzen.
Gaten in preventie en de rol van het gezondheidszorgsysteem
Wickramasinghe onderstreepte dat de preventieve tekorten in de EU ver voor de screening beginnen. Te vaak wordt niet gesproken met de 80% van de patiënten die risicofactoren hebben, voordat het tot ziekte komt. Hij pleitte voor een gezondheidszorgsysteem dat proactief op deze risico’s inspeelt en open communicatie tussen patiënt en zorgverlener stimuleert. Voorkomen begint immers bij het integreren van eerstelijnszorg en het creëren van ruimte voor preventie, in plaats van te vertrouwen op dure en complexe screeningsmethoden.
Politieke en beleidsmatige beperkingen in de EU
MEP Tomislav Sokol bekritiseerde het trage EU-beleid rond voedingsetikettering en waarschuwde dat preventie in de volgende meerjarige financiële kader mogelijk weer op de achtergrond raakt. Hij gaf aan dat het gebruik van EU-bevoegdheden met betrekking tot etikettering, marketing, farmaceutische hervormingen en het Europees Gezondheidsgegevensruimte onvoldoende wordt benut. Te weinig wordt geïnvesteerd in maatregelen waarvan de resultaten pas op de lange termijn zichtbaar worden.
Dr. Wickramasinghe waarschuwde dat beleid dat alles zou kunnen schaden voor de industrie vaak niet wordt geïmplementeerd. Samen hielden zij de boodschap over dat Europa zijn doelen voor NCD-beheersing niet kan bereiken zonder de politieke en economische druk te weerstaan. ‘Healthier Together’ zal binnenkort in de laatste fase zitten, maar de uiteindelijke beslissingen hangen af van de politieke moed om de bestaande wetenschappelijke kennis en oplossingen daadwerkelijk toe te passen.
