Nieuwe initiatieven voor militaire satellietdiensten binnen de EU
De Europese Commissie werkt momenteel aan een lijst van satellietdiensten die klaar zijn voor gebruik door militaire instanties, bedoeld om nuttig te zijn voor hoofdsteden onder een compleet nieuwe EU-constellatie. Deze plannen maken deel uit van een bredere poging om de verdedigingscapaciteiten van de Europese unie te versterken. In het kader hiervan wordt verwacht dat er een project wordt gelanceerd waarbij miljarden euro zullen worden geïnvesteerd in satellieten die in staat zijn om binnen ongeveer 30 minuten hoogwaardige beelden van elke locatie op aarde naar overheden te sturen.
Volgens Andrius Kubilius, de commissaris voor Defensie en Ruimte, is de dataverzameling vooral cruciaal vanwege de hoge behoefte aan geointelligentiegegevens. Hij benadrukte dat in de eerste fase wordt gekeken naar het gebruik van commercieel verkregen data en de mogelijkheid om nationale satellietsystemen te integreren, terwijl tegelijkertijd gewerkt wordt aan de ontwikkeling van een volledig nieuw EU-ruimteprogramma.
Bij de voorbereiding van deze plannen wordt in het komende jaar een analyse gemaakt van de gebruikersbehoeften. Vervolgens zal de verdere ontwikkeling afhangen van de verdeling van de budgetmiddelen voor defensie en ruimte in de volgende meerjarenbegroting van de EU. “Lidstaten vragen om specifieke eisen,” aldus Kubilius, “en wij bereiden momenteel de gebruikerseisen voor. Dit is een strategisch, cruciaal project.”
Financiering en internationale samenwerking
Hoewel een aanzienlijk deel van de benodigde financiering uit het EU-begrotingskader komt, heeft de European Space Agency (ESA), waarvan lidstaten zoals Zwitserland, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk deel uitmaken, vorige week ingestemd met een bijdrage van 1,2 miljard euro voor de eerste fase van het satellietplan. Dit fonds zal worden gebruikt voor initiële ontwikkelingsactiviteiten, inclusief systemen voor observatie, navigatie en communicatie.
Esaminaties over verdere financiering door ESA worden in dit jaar nog voortgezet. Een ministersvergadering in Bremen bevestigde dat ESA nog een jaar de tijd krijgt om te beslissen over aanvullende bijdragen. Daarnaast wordt op regelmatig basis overleg gevoerd tussen technici van de Europese Commissie en ESA over het definitieve ontwerp van de satellietconstellatie.
Toekomstplannen en bestaande ruimteprogramma’s
Het EU-comité heeft al aangegeven dat het project ‘Space Shield’ gepland staat voor lancering in 2026, waarin monitoring van de aarde een centrale rol zal spelen. De volgende stap voor het team van Kubilius is het formuleren van een politieke opdracht voor het netwerk en het vaststellen van de wijze waarop de inzet ervan in samenwerking met ESA wordt georganiseerd.
De EU beschikt inmiddels over drie grote ‘flagship’-ruimteprogramma’s. Het eerste, Galileo, is de meest nauwkeurige wereldwijd beschikbare geonavigatiesysteem. Het tweede, Copernicus, bestaat uit een netwerk van waarschuwingssystemen en satellieten voor het monitoren van klimaatverandering. Als derde wordt IRIS² ontwikkeld, een alternatief voor het Starlink-netwerk van Elon Musk. Een samenwerkingsverband van toonaangevende Europese ruimtebedrijven werkt momenteel aan de technische planning voor de inzet van 282 satellieten in verschillende banen, met een verwacht lanceringstijdstip begin 2026.
Tijdens een toespraak in Bremen uitte Kubilius zijn steun voor de pogingen van Airbus, Thales en Leonardo – die allemaal betrokken zijn bij IRIS² – om hun ruimtevaartactiviteiten te fuseren. Hij stelde dat de schaalgrootte niet als een probleem moet worden gezien, maar dat het juist de kracht van de Europese concurrentiepositie versterkt. Over de impact van een eventuele fusie op de Europese markt dient volgens hem wel een volledige beoordeling te worden gemaakt door de EU-competitieautoriteiten.
