Europa blijft concurrerend in de winning van grondstoffen in Centraal-Azië, maar alleen door snel en doordacht ESG-beleid te implementeren
Door de toenemende rivaliteit om kritieke grondstoffen verstevigt Kazachstan zijn positie als een van de meest ambitieuze actoren in de regio Centraal-Azië. Deze regio wordt steeds meer benaderd door wereldmachten die proberen toeleveringsketens voor mineralen te stabiliseren. Dit jaar weerspiegelde de EU Raw Materials Week die verschuiving. Voor het eerst werd er in Brussel een volledige sessie gewijd aan samenwerking met Centraal-Azië, wat aangeeft dat Europa haar afhankelijkheden opnieuw beoordeelt en zich meer serieus wil inzetten voor partners met een rijke voorraad aan grondstoffen.
Op dat platform toonde Kazachstan de ontwikkelingsmogelijkheden van haar sector voor kritieke en zeldzame aardmetalen. Tijdens informele ontmoetingen met Europese bedrijven werd duidelijk dat de EU Kazachstan beschouwt als een van haar meest betrouwbare leveranciers.
Versterking van de capaciteiten in Kazachstan
De timing van deze ontwikkelingen sluit aan bij Kazachstans eigen industriële ambitie. De regering heeft vier prioritaire gebieden aangewezen voor nieuwe verwerkingstechnologieën: materialen voor batterijen, componenten voor halfgeleiders, hittebestendige legeringen voor straalmotoren en het recyclen van permanente magnetsystemen. Er worden in de komende drie jaar ten minste drie geavanceerde verwerkingsfabrieken opgezet, onder leiding van President Kassym-Jomart Tokayev, om het land verder in de waardeketen te brengen.
Verschillende projecten zijn al in volle gang. Zo worden er plannen gemaakt voor de jaarlijkse productie van 15 ton gallium, de uitbreiding van hoogpuur manganese-sulfaat, en een vergroting van de grafietproductie voor batterijonderdelen. Fasegewijs zullen de fabrieken in Zhezkazgan en bij de Ulba Metallurgische Fabriek binnenkort hittebestendige nikkellegeringen gaan produceren en permanente magnetsystemen recyclen, in samenwerking met EU-partners.
Indien deze projecten slagen, kan Kazachstan zich ontwikkelen tot een knooppunt voor middenstroomverwerking – een capaciteit die Europa nodig heeft om de doelstellingen van de Critical Raw Materials Act (CRMA) te behalen.
Kazachstans aspiraties krijgen internationale aandacht
De ambities van Kazachstan reiken verder dan de binnenlandse markt. De nationale mijnbouwmaatschappij Tau-Ken Samruk is begonnen met geologische verkenning naar zeldzame metalen en aardmetalen in Rwanda en Afghanistan, waarmee het land zich op de mondiale voorgrond van toeleveringsketens plaatst.
Deze exportgerichte ontwikkeling valt samen met de hernieuwde Amerikaanse interesse in de regio. Analisten stellen dat de terugkeer van de Verenigde Staten naar een strategische focus op Centraal-Azië vooral wordt gedreven door kritieke mineralen. Het US Geological Survey noemt 54 mineralen die essentieel zijn voor de nationale veiligheid, waaronder zeldzame aardmetalen, waar China nog steeds de wereldwijde verwerking domineert.
Kazachstan speelt hierbij een belangrijke rol. Het bezit reserves of productiecapaciteit voor ongeveer de helft van de mineralen op de Amerikaanse lijst, is de tweede grootste producent van chroom en behoort tot de top 15 in koperproductie. Bovendien exporteert het ongeveer 40 procent van de wereldwijde uraniumproductie.
Recente ontwikkelingen onderstrepen deze inzet. Zo werd er een verwerkingsfabriek voor wolfraam geopend in de regio Almaty en heeft de VS steun gegeven aan biedingen op Kazachstaanse wolfraamreserves. Hiermee probeert Washington de afhankelijkheid van China te verminderen door zich te richten op Centraal-Aziatische leveranciers.
Het Europese dilemma in de strijd om kritieke mineralen
Voor Europa vormt deze toenemende concurrentie zowel een kans als een waarschuwing. Het Europese handelsblok heeft zijn instrumentarium versterkt door middel van het Global Gateway-initiatief en de CRMA, maar experts wijzen erop dat Brussel nog steeds langzamer beweegt dan zijn concurrenten.
Volgens regionale analisten is ESG het enige duurzame concurrentievoordeel dat Europa in Centraal-Azië heeft. Chinese bedrijven zijn momenteel al actief met tientallen projecten voor kritieke grondstoffen in de regio en importeren circa 70 procent van de gewonnen output.
Europese investeerders genieten echter een reputatievoordeel doordat zij kunnen aantonen dat zij voldoen aan strikte milieukwesties, sociale normen en governance-eisen. Dit voordeel zal, waarschuwen analisten, alleen behouden blijven als ESG de kern wordt van de Europese betrokkenheid. Dit vereist dat alle financiering wordt gekoppeld aan gecontroleerde herstelplannen, transparante royalty’s, overleg met lokale gemeenschappen en de inzet van moderne verwerkingsmethoden — zoals waterbesparende fabrieken, gesloten afvalsystemen en energieopwekkende smelterijen op hernieuwbare energie.
Hoe Europa haar concurrentiepositie kan versterken
Dezelfde analyse identificeert drie belangrijke stappen die Europa moet zetten om competitief te blijven. Ten eerste moet het kapitaal koppelen aan strenge ESG-voorwaarden, zodat investeringen niet alleen de winning uitbreiden, maar ook hogere milieunormen en governance standaardiseren. Vervolgens moet de nadruk komen te liggen op co-investering in middenstroomverwerking en recycling, wat banen creëert, technologieoverdracht bevordert en de toeslagwaarde binnen de regio houdt. Ten slotte moeten talentbelemmeringen worden weggenomen door versoepeling van visumregels, zodat Kazachstaanse engineers en metallurgen kunnen deelnemen aan Europese onderzoeksnetwerken.
Dit alles zou Europa’s duurzame en technologische kracht, samen met strategische partnerschappen op menselijk kapitaal, kunnen omzetten in een echt voordeel in de concurrentiestrijd om kritieke grondstoffen. Centraal-Aziatische landen worden steeds meer regionale machten die in staat zijn om verschillende wereldwijde belangen te balanceren. Wil Europa betrouwbare en transparante toeleveringsketens veiligstellen met partners die waarderen wat goede regelgeving en lokale ontwikkeling opleveren, dan moet het snel handelen — en op een manier die de competitieve positie versterkt.
