De breuk tussen Junts en de Spaanse regering
De plotselinge breuk van de Catalaanse partij Junts van de al fragiele coalitie van de Spaanse premier Pedro Sánchez wordt mogelijk meer beïnvloed door het veranderende politieke landschap in Catalonië dan door ruzies met Madrid. Deze stap, genomen in oktober, maakte Spanje praktisch onbeheersbaar. De centrum-linkse coalitie van Sánchez was afhankelijk van stemmen van Junts’ parlementariërs om belangrijke wetgeving goed te keuren. Destijds verklaarde Junts’ voorzitter Carles Puigdemont dat de breuk voortkwam uit het niet nakomen door de regering van beloften aan Catalanen, in ruil voor steun.
De toenemende invloed van de ultranationalistische Aliança Catalana
Er doen geruchten de ronde dat Junts haar positie heeft aangescherpt uit angst haar kiezers te verliezen aan de rechtse, ultranationalistische partij Aliança Catalana. Deze partij ondersteunt Catalonische onafhankelijkheid en wordt gekenmerkt door extremistische standpunten die Junts verder naar rechts duwen. Analisten wijzen erop dat de politieke dynamiek in Noordoost-Catalonië illustratief is voor hoe de opkomst van het rechtse spectrum het voor centrum-linkse partijen in Europa moeilijker maakt om te regeren.
De nieuwe politieke realiteit in Catalonië
De politieke scène in Catalonië, traditioneel gekenmerkt door de centrum-rechtse pro-independence partij Junts, de Republikeinse Linker in Catalonië (ERC) en de Catalaanse Socialisten (PSC), ondergaat momenteel ingrijpende veranderingen door de opkomst van Aliança Catalana. Silvia Orriols, een politica van 41 jaar, richtte de partij op in het kleine Pyreneese stadje Ripoll tijdens de piek van de pandemie in 2020. Waar de partij ooit als marginaler werd beschouwd, wordt voorspeld dat zij bij de komende regionale verkiezingen ongeveer evenveel steun zal krijgen als Junts. Recente peilingen suggereren dat de partij mogelijk 19 tot 20 zetels wint, een grote sprong vergeleken met de twee zetels in 2024.
De dreiging die zij vormt
Rosa María Soberana i Bonet, plaatsvervangend leider van de partij, stelde tegenover Euractiv.es dat de opkomst van haar partij een voortdurende trend illustreert die alleen maar zal toenemen. Volgens haar vormt deze ontwikkeling voor Junts een „directe bedreiging”. Ze verklaarde dat het behouden van de eigen positie en ideologische principes de belangrijkste drijfveren van haar partij zijn, terwijl Junts zich aanpast en probeert haar stem en boodschap na te bootsen.
De breuk met Pedro Sánchez
Een voorbeeld hiervan is de breuk met Sánchez. In september zei Míriam Nogueras, woordvoerder van Junts, dat de overdracht van migratiebevoegdheden aan Catalonië, vroeger een veiligheidsprobleem voor haar partij, nu de „overleving” van de identiteit en taal van Catalonië onderbouwt. Een maand later noemde Puigdemont dit als een van de hoofdredenen om de steun aan de socialisten stop te zetten. Soberana i Bonet stelde dat dit door sommige kiezers als opportunistisch wordt gezien, omdat het voor heroriëntatie lijkt te zijn.
De bredere context: separatisme en maatschappelijke onvrede
Deze verschuiving komt op een moment dat de pro-independenbewegingsmoeheid toeneemt. Sinds het mislukte referendum in 2017, georganiseerd door Puigdemont en anderen, hebben de nationale partijen in Catalonië moeite gehad om momentum te herwinnen. Vele kiezers, gefrustreerd door jaren van stilstand, hebben zich aangetrokken gevoeld tot de scherpere boodschap van Aliança Catalana. Toch reikt de aantrekkingskracht van de partij nu verder dan alleen de afscheidingsbeweging.
De achterliggende motivaties van de kiezers
Volgens een recent peiling van El Mundo zou 48% van de kiezers van Aliança Catalana in een referendum tegen onafhankelijkheid stemden. Soberana i Bonet verklaarde dat deze uitkomsten aangeven dat de kracht van haar partij minder uit nationalisme voortkomt, maar meer uit woede over immigratie, afnemende publieke diensten en corruptie. Desalniettemin heeft de partij ook controverse gewekt met haar uitgesproken anti-islam retoriek. Zo veroorzaakte Orriols landelijke opschudding door te stellen dat de Spaanse overheid de Catalaanse “rase” wilde uitroeien met problematische immigranten.
De positie van Aliança Catalana op nationaal niveau
De partij bestaat uit een openlijke antimoslim discours, wat ertoe heeft geleid dat de meeste Catalanistische partijen vorig jaar een cordon sanitaire oplegden, vergelijkbaar met andere Europese landen waar mainstream politici weigeren samen te werken met de rechtse, populistische partijen. Hoe de partij zich op termijn zou kunnen participant aan een regeringscoalitie op nationaal niveau, blijft onduidelijk. Volgens Soberana i Bonet sluit de partij enige samenwerking met andere rechtse krachten in Spanje uit, waaronder de PP en Vox, en heeft ze geen plannen om zich bij een nationale coalitie aan te sluiten. Ze benadrukte dat geen enkele regering in Spanje ooit Catalonië haar belangen zal verdedigen.
