Hoe Europa de strategische kwetsbaarheid negeert
Europa beweert in een tijd van pragmatisme te leven, met de nadruk op het verminderen van risico’s binnen haar economische beleid. Het concept van “de-risking” is de kern van de huidige aanpak in Brussel; nieuwe economische veiligheidsinitiatieven worden regelmatig aangekondigd en controlesystemen worden geprezen alsof beleidsuitspraken op zichzelf de geopolitieke risico’s kunnen afzwakken. Toch botsen deze zelfverzekerde uitspraken vaak met de harde werkelijkheid, vooral in het strategisch belangrijke gebied van de Straat van Taiwan.
In dat smalle waterweggebied lijkt de Europese aandacht weinig aanwezig te zijn, ondanks de groeiende gevaren. Brussel en andere hoofdsteden vermijden liever de confrontatie met de spanningen die hier ontstaan. China beschouwt Taiwan, een democratisch soevereine staat, als een eiland in een politieke fictie die op een dag herschreven moet worden, terwijl de hele wereld economie er van afhankelijk is geworden. Europa’s terughouding om deze discrepantie te erkennen, kan in de toekomst zwaarder wegen wanneer de crisis daadwerkelijk uitbreekt.
Recentelijk benadrukte een Taiwanese delegatie uit Brussel dat de druk vanuit Beijing toeneemt en dat China zich steeds agressiever gedraagt. In een gesprek met mijnSources is hierover uitgelegd dat de druk op Taiwan niet meer te negeren is en dat Europa actief moet meedenken over de bouw van “niet-rode toeleveringsketens”. Dit verwijst naar strategische sectoren zoals halfgeleiders, kritische grondstoffen, technologische middelen voor defensie en betrouwbare ICT-componenten die niet door China gemilitariseerd kunnen worden.
Het niet actief betrokken zijn bij het waarborgen van stabiliteit in de regio wordt door Taiwanese en andere internationale experts als een risicovol lot beschouwd, dat zelfs kan leiden tot economische zelfmoord voor Europa. Het gevaar is dat China de situatie in de Straat van Taiwan aanvoert als onderdeel van zijn bredere geopolitieke en economische strategie, waarbij de controle over belangrijke scheepvaartroutes en hightech productie in het gedrang komt.
De onzichtbare voetafdruk van de geopolitieke spanningen
Hoewel Europa zichzelf ziet als een regio die risico’s probeert te beperken, wordt de strategische relevantie van Taiwan en de Straat daarin slechts zelden besproken in officiële beleidsdebatten. Strategische documenten spreken wel over vrede en dialoog in de Indo-Pacific en benadrukken het belang van een vrije doorvaart, maar in de praktijk blijven de bedrijfsleiders en beleidsmakers vaak vasthouden aan het idee dat geografie en geopolitiek niet direct hun zakelijke belangen raken.
De realiteit is dat China razendsnel zijn invloed uitbreidt en dat Europa achterop raakt in de race om technologische en geopolitieke dominantie. In Brussel wordt gevreesd dat de EU als een speelbal wordt gebruikt door de grote machten, vooral door de druk van de Verenigde Staten en China. Toch verlaagt een industrieleider als Stéphane Séjourné de complexiteit niet door te stellen dat Europa simpelweg wordt “aangepast” door deze krachten. In plaats daarvan wijst hij erop dat Europa veel gemeen heeft met Taiwan, dat inmiddels meer democratisch presteert dan sommige grote EU-landen zoals Frankrijk en Spanje, volgens rapporten van Freedom House.
De eilandstaat met 24 miljoen inwoners bevindt zich nu in een gevaarlijke positie, omdat China haar en de Straat van Taiwan steeds meer onder controle krijgt. Het Chinese leger voert frequente militaire oefeningen uit en test raketten, waarbij het intimiderende tactieken worden ingezet die grote gevolgen hebben voor wereldwijde toeleveringsketens. Driekwart van de wereldwijde scheepvaart, bijtellingen van tonnage, passeert dagelijks de Straat. In 2022 werd ongeveer twintig procent van het wereldwijde maritiem handelsvolume via deze vaarroute vervoerd. Ironisch genoeg zou China zelf de grootste economische verliezen lijden bij destabilisatie, met schattingen tot 1,39 biljoen dollar.
De Taiwanese overheid meldt dat Beijing zijn inzet opvoert op het gebied van internationale rechtspraak, militaire provocaties en het ondersteunen van proxy’s die de democratie van Taiwan willen ondermijnen. Tegelijkertijd probeert China haar narratief te richten op het vergroten van haar invloed door middel van “discourse power”, waarmee ze de wereldwijde perceptie wil sturen en het bestaande regelgebaseerde systeem wil ondermijnen.
De Chinese tactiek is erop gericht om Taiwan te laten lijken alsof het onderdeel van China is, terwijl de realiteit van geostrategische en maritieme chokes aan andere kant de aandacht voor de geavanceerde technische en economische afhankelijkheden trekken. De strategische positie van Taiwan op het snijvlak van civiele en militaire technologie, met haar krachtige halfgeleiderindustrie, vormt een beslissend punt in deze geopolitieke strijd.
Het belang van nabije regio’s en mondiale gevolgen
Europa’s stem in deze discussie blijft tot nu toe beperkt. Japan, daarentegen, uit zich veel explicieter. Kort na haar aantreden maakte de Japanse premier Sanae Takaichi duidelijk dat een aanval of blokkade door China op Taiwan een “overlevingsbedreigende situatie” voor Japan zou zijn, wat een wettelijke rechtvaardiging geeft voor zelfverdediging. China reageert hierop met dagelijkse waarschuwingen en gerichte handelsmaatregelen. Van grote economische waarde is bijvoorbeeld dat 95 procent van de Japanse invoer uit het Midden-Oosten via de wateren rondom Taiwan passeert. Korte tijd later sloot Zuid-Korea zich hierbij aan, met handelsfunctionarissen die pleitten voor diversificatie van de toeleveringsketens, onderstrepend dat de stabiliteit in de Straat een economische noodzaak is, geen hypothetisch scenario.
De Chinese connexie wordt samengevat door de oude Chinese uitdrukking: “Om de bandieten te vangen, vang eerst de leider” (擒贼先擒王), waarmee de strategie wordt aangeduid om invloed te verkrijgen over landen als Japan. De VS tonen bezorgdheid dat, in de aanloop naar een mogelijk conflict, de politieke koers van Donald Trump Taiwan mogelijk als een onderhandelingsmiddel zou gebruiken. Daarnaast maken de wereldwijde markten zich nu al klaar, met hogere premies voor scheepsverzekering en speciale verzekeringsproducten voor risicovolle routes die door de Straat lopen.
Het feit dat bijna 90 procent van de wereldwijde productie van de meest geavanceerde halfgeleiders door Taiwanese producenten zoals TSMC gebeurt, draagt bij aan de onzekerheid. De zogenaamde “silicon shield” maakt China geremd om militair in te grijpen; zelfs een tijdelijke onderbreking zou leiden tot biljoenen dollars aan economische schade wereldwijd. Experts schatten dat een grootschalig conflict over Taiwan de EU mogelijk bijna 10 procent van haar GDP kan kosten in het eerste jaar, wat neerkomt op circa 1,5 tot 1,8 biljoen euro.
De voorspelling is dat het Chinese leger uiterlijk in 2027 de capaciteit zal hebben om Taiwan binnen te vallen. Maar de vraag of een open konflikt dit decennium waarschijnlijk is, blijft onderwerp van discussie. Laha noemt het een “laag-kans, hoog-impact” gebeurtenis, die wel voorbereid moet worden door overheden.
Diversificatie en strategische voorbereiding
Terwijl Europa zich bezighoudt met het verminderen van risico’s, tonen Taiwan en Japan aan dat gerichte diversificatie haalbaar is wanneer de urgentie aanwezig is. In 2010 ging meer dan 80 procent van Taiwan’s buitenlandse investeringen naar China; nu is dat nog slechts enkele procenten en wordt verwacht dat dit in 2025 onder de 3 procent zal liggen. Bovendien heeft Taiwan haar exportmarkt succesvol verschoven van China naar andere landen, waardoor de afhankelijkheid van het vasteland sterk afneemt.
Het bruto nationaal product van Taiwan groeit voorspoedig, onder meer door de hightechindustrie, met een verwachte groei van 7,37 procent in 2025. De eurozone daarentegen blijft steken op ongeveer 1,2 procent, wat de dichotomie onderstreept tussen de strategieën van de regio’s. Na de crisis rond zeldzame aardmetalen in 2010 heeft Japan haar afhankelijkheid van China teruggebracht van 90 naar ongeveer 50 procent. Europa’s benadering, onder de naam “Resource EU”, is gebaseerd op dezelfde lessen.
Brussel’s strategie wordt door experts omschreven als “bescheiden”, waarbij echte risicobeperking vraagt om volledig onafhankelijke toeleveringsketens, strengere cyberregels en politieke criteria die betrouwbare leveranciers onderscheiden van kwetsbare partijen. Het wachten met ingrijpen wordt als het grootste gevaar gezien, omdat de afhankelijkheid van componenten en halfgeleiders binnen de Europese industrie bijzonder groot is.
Om de afhankelijkheid te verminderen, hebben verschillende Europese en Taiwanese bedrijven hun krachten gebundeld. TSMC’s investering van 10 miljard euro in een joint venture met Bosch, Infineon en NXP in Dresden vertegenwoordigt een belangrijke stap in het vestigen van een toeleveringsketen in Europa. Ook in andere technologische domeinen, zoals drones, satellieten en kunstmatige intelligentie, worden gezamenlijke programma’s ontwikkeld. Daarnaast investeren Taiwan, Polen en Oekraïne in drone-technologie, terwijl Israël en Taiwan samenwerken aan defensiesystemen zoals T-Dome.
Het belang van kritische grondstoffen blijft eveneens groot. Beide regio’s proberen alternatieven te vinden voor Chinese bronnen en ontwikkelen recyclingtechnologieën die dit proces kunnen opschalen. Daarbij is het niet meer verstandig om Taiwan’s defensie volledig als onbespreekbaar te beschouwen; het ondersteunen van Taiwan in het verhogen van de kosten van Chinese agressie wordt gezien als een strategische investering in de gezamenlijke veiligheid en economische weerbaarheid van Europa.
De essentiële noodzaak van een juiste beleidsfocus
De aanpak van Europa met het mantra “de-risking” wordt op haar scherpst getest als men de dreiging voor Taiwan volledig erkent. Het niet onderkennen van deze dreiging kan leiden tot ernstige geopolitieke en economische crises. Een samenloop van conflicten, inclusief de mogelijke inval van Taiwan door China, zou de Europese economie in diep water brengen, met grote maatschappelijke en industriële gevolgen.
Het wordt duidelijk dat strategisch anticiperen en investeren in diversificatie, technologische zelfvoorziening en versterking van de geopolitieke banden niet alleen relevant zijn voor de regio’s rondom Taiwan, maar ook voor het cruciale belang van de EU’s eigen economische en veiligheidsbelangen op de lange termijn.
