De veranderingen in wetgeving en de stemming in het Europees Parlement
Op het punt staan dat genetisch bewerkte voedingsmiddelen mogelijk voor het eerst op Europese supermarktschap worden geïntroduceerd. Dit hangt af van de bereidheid van EU-onderhandelaars om een jarenlang vastgelopen dossier over biotechnologieregels te doorbreken op woensdag. Nieuwe technieken voor genetische bewerking, zoals onder meer CRISPR-Cas9 – dat de Nobelprijs ontving – maken het mogelijk om gericht kleine aanpassingen aan de genetische samenstelling van gewassen door te voeren. Dit kan leiden tot planten met verhoogde weerstand tegen ziekte en extreme weersomstandigheden. Momenteel vallen deze technieken onder het strikte en complexe regime voor genetisch gemodificeerde organismen (GGO) van de EU.
Na maanden van onderhandelingen bewegen het Europees Parlement en de Raad langzaam richting een akkoord over het voorstel van de Europese Commissie. Daarin wordt voorgesteld om de regels voor een categorie genetisch bewerkte planten te versoepelen, mits deze gelijkgesteld worden aan traditioneel gekweekte gewassen. Echter, deze beweging lijkt niet zonder politieke kosten te gaan. Diverse eerdere eisen van het Parlement worden in de onderhandelingen verwijderd, onder meer een verbod op patenten. Dit verbod was bedoeld om de privatisering van genetisch bewerkte zaden te voorkomen en de rechten van boeren te beschermen bij het gebruik ervan.
Veranderingen en uitsluitingen in de onderhandelingen
Een andere belangrijke kwestie is het vraagstuk van etikettering en tracering. Veel parlementaire medewerkers verwachten dat de inspanningen voor het invoeren van labels die NGT-producten identificeren en voor strengere regels rond traceerbaarheid worden afgewezen. Dit zou bedoeld zijn om genetisch bewerkte planten te onderscheiden van traditioneel gekweekte variëteiten. Tijdens de onderhandelingen over deze onderwerpen lijken belangrijke standpunten te vervagen. Jessica Polfjärd, een Zweedse fractiemedewerker van de centrum-rechtse EPP en hoofdonderhandelaar namens het Parlement, wordt algemeen verwacht de meeste rode lijnen te laten vallen tijdens de onderhandelingen die woensdagavond plaatsvinden.
Interne spanningen en politieke standpunten
Niet iedereen binnen het parlement interpreteert deze ontwikkelingen met dezelfde rust. Martin Häusling, een Duitse GroenLinks-Europarlementariër en rapporteur, stelt dat Polfjärd in feite haar standpunten heeft opgegeven en dat de beweging nu meer richting de positie van de Raad neigt. Häusling uitte zijn kritiek tijdens een persbijeenkomst donderdag. Hij vindt dat Patenten volgens haar geen probleem vormen, omdat ze innovatie stimuleren. Volgens Häusling denkt Polfjärd dat ze de benodigde stemmen heeft voor een meer permissieve deal.
Een fragiele meerderheid zou volgens haar kunnen steunen op stilletjes gesloten compromissen, waarbij bijvoorbeeld voorzorgsmaatregelen worden getroffen voor het waarborgen van duurzame voordelen van deze gewassen. Ondanks dat deze concessies niet volledig aansluiten bij de oorspronkelijke eisen van de Renew-fractie, zouden ze de onderhandelaars kunnen helpen het akkoord te vormen. Zo omvatten de voorstellen een lijst met eigenschappen die NGT-planten niet mogen hebben, zoals tolerantiebepalingen voor herbiciden en het produceren van insecticidale toxines. Twee medewerkers van het parlement geven aan dat deze concessie het mogelijk maakt dat Renew akkoord gaat, zelfs zonder volledige overname van patenten.
De controverse rond patenten en regelgeving voor genetisch bewerkte gewassen
Een van de meest complexe punten in de onderhandelingen betreft de patentbaarheid van genetisch gemodificeerde en genetisch bewerkte gewassen. Deze kwestie wordt de “politieke vuist” genoemd die de lidstaten verdeelt. Over patenten en traceerbaarheid is Christophe Clergeau, een Franse sociaaldemocraat, de meest vasthoudende voorstander. Zijn standpunt droeg er zelfs toe bij dat de Deense voorzittersschap overwoog om uitzonderlijke wetgevende maatregelen te nemen, gezien de geringe vooruitgang bij patenten.
De fractie van de sociaaldemocraten is intern niet eensgezind. Franse leden ondersteunen de nieuwe technologie al langere tijd en zouden mogelijk akkoord gaan met een compromis. Maar andere, zoals sommige Franse en Duitse parlementsleden die tegen deregulering stemden tijdens de stemming in 2024, kunnen hier tegen zijn. Aan de rechterzijde is de fractie van de EPP eveneens verdeeld. Sommige leden,zoals Polen, Bulgarije en Roemenië, hadden vorig jaar bezwaar gemaakt en zullen dat verwacht ik weer doen. Aan de andere kant wordt een meerderheid van de EPP – uitgezonderd de tegenstanders uit Hongarije en Oostenrijk – meegaand verwacht. De fractie van de European Conservatives and Reformists (ECR) is ook verdeeld: Polen is terughoudend, terwijl Italië voor het akkoord stemt.
De oorspronkelijke standpunt van het Parlement werd slechts met 307 stemmen voor en 263 tegen aangenomen, met 41 onthoudingen. Dit onderstreept de diepe verdeeldheid binnen het parlement. Aan de Raadzijde ziet de Deense voorzittersschap het als een prioriteit om voor het einde van de termijn tot een akkoord te komen, met het streven dat de onderhandelingen vóór middernacht woensdag worden afgerond. Häusling is pessimistisch en voorziet dat de onderhandelingen tot in de vroege uren van donderdag zullen doorgaan. Tegen die tijd verwacht hij dat alleen hij, Clergeau en de linkse parlementariër Anja Hazekamp zich nog inzetten voor een akkoord dat aansluit bij de oorspronkelijke eisen van het parlement.
