Versneld besluit en de controverse eromheen
De Slowaakse regering heeft tijdens een buitengewone bijeenkomst besloten om het officiële klokkenluidersbureau, de ÚOO (Officiële Klokkenluidersbeschermingsdienst), op te heffen. Deze organisatie was in 2021 opgericht op basis van de EU-richtlijn voor de bescherming van klokkenluiders, met als doel personen te beschermen die corruptie of illegale praktijken melden. De beslissing werd snel getroffen, via een procedure voor snelle goedkeuring, wat veel kritiek uitlokte van juridische instanties, anti-corruptieorganisaties en zelfs de procureur-generaal van het land.
Het nieuwe voorstel is om de bureaucratische structuur te vervangen door een nieuwe entiteit: het Office for the Protection of Crime Victims and Whistleblowers. Deze verandering is onderdeel van een breder beleid dat volgens critici de bescherming van klokkenluiders ondermijnt en de controle van de overheid op meldingen zou kunnen ondermijnen.
Reacties en kritieken op het besluit
Het virtuele parlementaire proces wordt vooral gekenmerkt door de snelheid waarmee de maatregel wordt doorgevoerd. Diverse juridische actoren, waaronder de procureur-generaal Maroš Žilinka, hebben hun bezorgdheid uitgesproken. Žilinka, die normaal gesproken een nauwe relatie onderhoudt met de regering, uitte zijn twijfel over de legitimiteit van het haastproces.
Een woordvoerder van de Europese Commissie benadrukte dat Brussel zich bewust is van het ontwerp van de wet en het haasproces dat wordt gevolgd. Volgens de woordvoerder moeten nationale instanties die meldingen van misstanden behandelen, volledig autonoom en onafhankelijk zijn, zoals vereist door de EU-wetgeving.
De Europese Commissie heeft eerder al een procedure geopend wegens vermeende schending van de EU-regelgeving, nadat Slovakije een controversiële grondwetswijziging had doorgevoerd. De EU benadrukt dat lidstaten verplicht zijn aangewezen autoriteiten te hebben die onafhankelijk kunnen opereren bij het afhandelen van meldingen.
Politieke en organisatorische argumenten
Volgens de Slowaakse minister van Binnenlandse Zaken, Matúš Šutaj Eštok, moet de hervorming de bescherming enkel bieden aan degenen die hier volgens de nieuwe regels terecht recht op hebben en niet aan degenen die het politiek misbruiken. Echter, sommige oppositieleden en politieke commentatoren stellen dat de werkelijke motieven achter de verandering bedoeld zijn om de huidige voorzitter van de ÚOO, Zuzana Dlugošová, te verwijderen.
De partij Smer-SD, waar de vicevoorzitter Tibor Gašpar deel van uitmaakt, suggereert openlijk dat de herstructurering bedoeld is om Dlugošová te ontslaan omdat zij volgens hen een kandidaat is van de liberale oppositiepartij Progressive Slovakia. Het is echter opmerkelijk dat deze partij in 2021 niet in het parlement vertegenwoordigd was toen haar benoeming plaatsvond.
Ondanks het polderbeleid benadrukt het rapport van de krant SME dat meerdere ministers niet op de hoogte waren van de plannen vóór de stemming op zaterdag. Dlugošová zelf bevestigde dat zij tot maandag geen officiële melding van de hervormingen had ontvangen en dat het kabinet haar enkele weken eerder had verzekerd dat geen ingrijpende wijzigingen zouden worden doorgevoerd.
Veel oppositiepartijen, de Slowaakse Orde van Advocaten en anti-corruptieorganisaties zoals Transparency International Slovakia, roepen het parlement op om het voorstel af te wijzen. Zij vinden dat de herstructurering de bescherming van klokkenluiders in gevaar brengt en de rechtsstaat ondermijnt.
