Overzicht van de recente ontwikkelingen rond de Oekraïne- en Russische assets
De Europese Commissie heeft onlangs haar standpunt verduidelijkt over de legaliteit van een voorgestelde lening van 210 miljard euro aan Oekraïne, waarbij gebruik wordt gemaakt van bevroren Russische nationale activa. Deze verklaring volgde kort na een dreigement van de centrale bank van Rusland om Euroclear aan te klagen. Euroclear, een geavanceerd clearinghuis in Brussel, bewaart ongeveer 185 miljard euro aan Russische centralebankactiva, die sinds de volledige invasie van Oekraïne door Rusland in 2022 niet meer vrij verhandelbaar zijn.
De onmiddellijke aanleiding voor de juridische actie door Rusland is de beslissing van de centrale bank om de fondsen te bevriezen en plannen te bespreken om de activa mogelijk te gebruiken voor transfers aan derden. Hoewel het exacte bedrag van de claims niet werd vermeld, wordt aangenomen dat Rusland zich inzet voor het verkrijgen van schadevergoeding door de activa van Euroclear te confisqueren in Rusland, waar volgens EU-woordvoerders ongeveer 16 miljard euro in Russische fondsen worden aangehouden.
Dit alles komt net nadat de EU-onderhandelaars besloten hadden om de fondsen van het Kremlin permanent te bevriezen onder toepassing van een spoedbregel uit de EU-verdragen. Deze maatregel werd onder meer gesteund door het feit dat het de financiële druk op Rusland kan verhogen. Verschillende lidstaten, waaronder Hongarije en België, uitten echter zorgen dat het gebruik van Artikel 122 van de EU-verdragen mogelijk in strijd is met EU-regelgeving.
Het controversiële financieringsplan voor Oekraïne en de juridische complicaties
Het financieringsplan voorziet in de toekenning van een lening, gebaseerd op Russische activa die momenteel bevroren zijn, met als doel Oekraïne de nodige middelen te verschaffen voor haar voortbestaan. Kyiv wacht op financiering omdat het volgens het Internationaal Monetair Fonds in april volgend jaar al zonder geld zal zitten. Naar verwachting zal Oekraïne de komende vier jaar een begrotingstekort van 116 miljard euro hebben.
Het voorstel werd door EU-leiders gepresenteerd als een innovatieve oplossing om aan de enorme financieringsbehoefte van Oekraïne te voldoen. Echter, het plan stuitte op juridische kritiek. Euroclear zelf heeft bedenkingen geuit over de legality van de regeling, wat verdere discussie oproept bij aanstaande EU-Raad-top in Brussel, waar officials de kwestie verder zullen bespreken.
De Franse en Belgische regeringen blijven het gebruik van de Russische fondsen afwijzen en geven aan dat het plan mogelijk in strijd is met EU-recht. Nederland en andere lidstaten houden zich vooral aan de fundamentele rechtspositie dat de fondsen niet zomaar kunnen worden gebruikt zonder expliciete goedkeuring van de rechtsgebieden waarin ze zich bevinden.
De mogelijke gevolgen van het Russische rechtsproces
Als de Russische centrale bank een gunstige uitspraak verkrijgt in de rechtszaak die in de rechtbank van Moskou werd ingediend, zou dat de deur openen voor Russische autoriteiten om vergoeding te eisen door activa van Euroclear in Rusland te confisqueren. Dit zou betekenen dat het risico voor Euroclear en andere betrokken partijen aanzienlijk toeneemt, terwijl de regeling voor het doorvoeren van de lening onder toenemende juridische druk staat.
De situatie onderstreept de complexiteit van het gebruik van bevroren activa voor geopolitieke en financiële doeleinden. De komende weken zal duidelijk moeten worden of Rusland erin slaagt haar juridische positie te versterken en welke gevolgen dat zal hebben voor het EU-plan voor Oekraïne.
