De blokkade van een omvangrijke zeldzame-aardeafzetting door beetles
In een poging om de afhankelijkheid van China voor zeldzame aardmetalen te verminderen, wordt er in Europa gewerkt aan plannen om haar grootste deposit te ontginnen. Echter, dit proces stuit op een obstakel vanwege zorgen over de impact op bedreigde diersoorten en planten, waaronder kevers, mossen en paddenstoelen. Een belangrijke deposit, gelegen op ongeveer twee uur rijden zuidwesten van Oslo in het voormalige mijnbouwdorp Ulefoss, bevat naar schatting 8,8 miljoen ton aan zeldzame aardmetalen. Deze metalen, essentieel voor bijvoorbeeld magneten in de auto-, elektronica- en defensie-industrieën, worden door de Europese Unie als kritieke grondstoffen aangemerkt.
Volgens lokale functionaris Tor Espen Simonsen, die werkzaam is bij Rare Earths Norway, zijn deze elementen al aanwezig in dagelijks gebruik. “Je hebt zeldzame aardmetalen in je broekzak wanneer je je smartphone bij je hebt,” zegt hij, “en je rijdt elektrisch met een auto die zonder deze materialen niet zou functioneren. Ook voor de productie van defensiemateriaal, zoals de F-35 gevechtsvliegtuigen, zijn ze onmisbaar.”
Europese afhankelijkheid en strategie voor binnenlandse winning
Europa haalt momenteel bijna 98 procent van haar behoefte aan zeldzame aardmetalen uit China. Daarom is het belangrijk dat de Europese Unie streeft naar meer zelfvoorziening. In het kader van de Critical Raw Materials Act (CRMA), die gericht is op het veiligstellen van de toeleveringsketen, is het doel dat minstens tien procent van de benodigde grondstoffen in de EU wordt gewonnen, en dat dit uiterlijk in 2030 gebeurt. Hoewel Noorwegen geen lid van de EU is, neemt het via het European Economic Area deel aan de Europese interne markt.
Vertraging en milieuproblemen in het mijnbouwproject
Momenteel worden er geen zeldzame-aardeafzettingen in Europa geëxploiteerd. Rare Earths Norway heeft vanwege milieuzorgen haar planning moeten uitstellen, en streeft nu naar exploitatie vanaf de eerste helft van de jaren 2030. Het project, bekend als de “onzichtbare mijn,” richt zich op het minimaliseren van de milieubelasting door gebruik te maken van ondergrondse ontginning en breking, in plaats van open-pit mijnbouw. Daarbij wil het bedrijf een groot deel van het mijnresidu hergebruiken en teruginjecteren.
De locatie van het beoogde mineralenverwerkingspark, waar de ondergrondse gewonnen ore wordt verwerkt en voorbereid, vormt het grootste probleem. Het bedrijf had oorspronkelijke plannen om de mineralen via een ondergronds transportsysteem uit te voeren dat achter een heuvel uitkomt, uit het zicht van de dorpsbewoners. Deze locatie was gelegen in een gebied met oude natuurlijke bossen, rijk aan biodiversiteit. Echter, experts identificeerden 78 flora- en fauna-soorten op de “rode lijst” van Noorwegen die het risico lopen uit te sterven. Dit omvat onder andere kevers die afhankelijk zijn van dood hout, elzen, fruitbomen, 40 soorten paddenstoelen en verschillende mossen.
Milieuproblemen en overheidsmaatregelen
De regionale gouverneur heeft tijdens een recente consultatie het locatiespecifieke bezwaar geuit, onder andere omdat afvalgesteente binnen beschermde watersystemen zou worden afgevoerd. Martin Molvaer, adviseur bij de milieubeschermingsorganisatie Bellona, benadrukt dat snelheid nodig is om pollutie uit China te verminderen, maar dat de milieuschade niet in een te hoog tempo mag plaatsvinden. “We moeten langzaam handelen zodat we de natuur niet onherstelbaar beschadigen,” zegt hij.
De afweging tussen economische kansen en milieubelangen
Door de weerstand tegen de oorspronkelijke locatie heeft de gemeente nu haar plannen moeten herzien en alternatieve locaties onderzocht voor het bovengrondse deel van de mijn. Een minder milieubelastende zone is aanwezig, maar zowel de mijnbouwontwikkelaars als de lokale bevolking geven de voorkeur aan de oorspronkelijke locatie, ondanks de ecologische kost. Stichting burgemeester Linda Thorstensen zegt hierover: “We erkennen dat we een aanzienlijk deel van onze natuur opofferen, maar het komt neer op het kiezen tussen twee kwaden.”
Thorstensen steunt het mijnbouwproject omdat de kleine stad al decennia lang te maken heeft met werkloosheid en een afname van de jongeren. Voor haar is het “een nieuw avontuur.” “Veel inwoners leven buiten de arbeidsmarkt, velen ontvangen sociale voorzieningen of invaliditeitsuitkeringen. Daarom is werkgelegenheid en nieuwe kansen van belang,” stelt ze.
In de bijna verlaten straten van Ulefoss zijn de bewoners voorzichtig optimistisch. “Wij willen dat er een dynamiek ontstaat die ons welvaart brengt, zodat de gemeenschap ervan profiteert. We hebben geld en meer inwoners nodig,” zegt Inger Norendal, een gepensioneerde onderwijzeres. “Maar mijns inziens heeft mijn mijnbouw ook nadelen,” voegt ze toe.
