Belgische bezwaren tegen de legaliteit van de EU-initiatieven
De Belgische premier Bart De Wever heeft zich uitgesproken tegen het voorstel van de Europese Unie om Russische soevereine activa voor onbepaalde tijd te immobiliseren. Dit ondermijnt de inspanningen van de EU om een lening van 210 miljard euro aan Oekraïne te financieren. Tijdens een toespraak voor het Belgische parlement op woensdag, stelde De Wever dat het voorstel van de Europese Commissie om Russische centrale bankactiva te bevriezen op basis van een noodbepaling uit de EU-verdragen, veel geldige bezwaren oproept.
De commissie heeft recentelijk voorgesteld gebruik te maken van “Artikel 122” van de EU-verdragen. Dit artikel, dat vorige week door de EU-executive werd voorgesteld, is bedoeld om te voorkomen dat de activa terugkeren naar Rusland, mocht een toekomstige sanctions-regime op Rusland worden opgeheven. Dit zou kunnen betekenen dat België aansprakelijk wordt voor het terugbetalen van honderden miljarden euro’s aan Rusland. Euroclear, het Clearinghuis uit Brussel, bewaart het grootste deel van de activa ter waarde van de 210 miljard euro die bestemd zijn voor de zogenaamde “herstelleningslening”.
De juridische en politieke complicaties
Volgens de Europese Commissie zou Artikel 122 het mogelijk maken dat een ‘gekwalificeerde meerderheid’ van lidstaten — dat zijn vijftien landen die samen 65% van de bevolking van de EU vertegenwoordigen — de activa voor onbepaalde tijd bevriezen. Op dit moment moeten sancties op de activa telkens worden verlengd door unanieme goedkeuring van alle EU-landen, wat elke zes maanden opnieuw moet gebeuren.
Viktor Orbán, de pro-Moskou georiënteerde premier van Hongarije, heeft herhaaldelijk gedreigd om de verlenging van de sancties te blokkeren, maar heeft uiteindelijk altijd teruggekrabbeld. De Wever benadrukte dat er ook veel legitieme bezwaren zijn tegen de legaliteit van een dergelijke operatie. Volgens hem betreft het artikel een situatie van noodtoestand; maar waar is de noodtoestand? In Oekraïne. Maar Oekraïne is geen lid van de Europese Unie, voegde hij toe.
Hij stelde verder dat het gebruik van Artikel 122 alleen gerechtvaardigd zou kunnen zijn onder een echte noodsituatie, en dat hiervan in Oekraïne geen sprake is. “Is het daarom legitiem om artikel 122 te gebruiken? We kunnen daar veel vragen over stellen. Ik denk dat het gaat om sancties en beleid van buitenlandse zaken, waarvoor unanimiteit vereist is,” aldus De Wever.
De binnenlandse en Europese politieke context
De opmerkingen van De Wever komen op een moment waarin verschillende EU-landen druk uitoefenen om België te bewegen de lening te steunen, voorafgaand aan de komende Europese Raad. Oekraïne zou eind volgend jaar zonder geld zitten en heeft volgens de Europese Commissie ongeveer 135 miljard euro nodig voor militaire en begrotingssteun in de komende twee jaar. De Belgische premier heeft herhaald dat hij de steun aan het plan pas zal geven als de juridische en financiële risico’s voldoende gedeeld worden en andere lidstaten betuigen dat ze Russische activa in hun jurisdictie willen benutten. Deze punten herhaalde hij woensdag tijdens het debat met Belgische Kamerleden.
Daarnaast kwam op woensdag ook de voorzitter van de Europese Centrale Bank, Christine Lagarde, met een verklaring dat het juridische voorstel van de EU zich het dichtst bij de naleving van het internationale recht bevindt sinds de lening-inzending door Commissievoorzitter Ursula von der Leyen in september werd gepresenteerd.
