Een kritische mijlpaal voor de biopharmasector
Volgens een recent rapport van Deloitte staat België op een kantelpunt voor de toekomst van zijn biowetenschappelijke sector. Het rapport, getiteld ‘Belgium’s leadership in Biopharma innovation: Time to act now’, benadrukt dat België zich volledig moet toe-eigenen wat betreft de uitkomsten van haar onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten (R&D). Het land beschikt over wetenschappelijke capaciteit van wereldniveau, maar verliest tegelijkertijd de waarde die het genereert. Een strategische koerswijziging is noodzakelijk om de negatieve spiraal te doorbreken.
Ontwikkelingskansen en tekortkomingen
Het rapport stelt dat België een unieke kans heeft om de resultaten van haar R&D-activiteiten volledig te beheren. Hiervoor moeten drie gedurfde, strategische stappen worden ondernomen en moet een nieuw bestuur worden opgezet dat deze koers kan sturen. Door deze veranderingen kan België voorkomen dat intellectueel eigendom, productiefaciliteiten en economische waarde verloren gaan aan andere regio’s — vooral in de fase van opschaling, waar innovatie vaak verdwijnt naar het buitenland.
Wat is het probleem?
Hoewel België sterk is in het ontdekken en vroegtijdig valideren van nieuwe medische doorbraken, is het minder succesvol in het vangen van de waarde die na de validatie ontstaat. Veel Belgische biotechnologiebedrijven behalen wereldwijde erkenning in wetenschappelijk validation, maar worden vaak overgenomen door buitenlandse multinationals voordat ze de stap naar een volledige commerciële schaal kunnen zetten. Daardoor gaat de economische en maatschappelijke waarde verloren voor België zelf.
Veel veelbelovende bedrijven verhuizen naar de Verenigde Staten in de zoektocht naar groeikapitaal, waardoor Belgische patiënten uiteindelijk lang moeten wachten op therapieën die ontstaan zijn in hun eigen onderzoeksecosysteem.
De structurele kwetsbaarheden van België worden in het rapport duidelijk omschreven. Het land kampt met een toenemend tekort aan gespecialiseerde professionals, terwijl opleidingsinstellingen in STEM-velden een afname in inschrijvingen laten zien, wat de lange termijn innovatiecapaciteit bedreigt. Daarnaast ondervindt België steeds meer moeilijkheden op het gebied van markttoegang en terugbetalingsregelingen, gecombineerd met een gebrek aan binnenlandse groeikapitaal waarmee onderzoeksbedrijven kunnen opschalen. Dit zorgt er geleidelijk voor dat in België ontwikkelde intellectuele eigendom en veelbelovende bedrijven naar het buitenland vertrekken.
Bovendien blijft de gezondheidszorgdata in België gefragmenteerd, wat het gebruik van kunstmatige intelligentie en andere datagedreven innovaties bemoeilijkt. Dit is een duidelijke rem op de ontwikkeling van wetenschappelijke en medische innovaties, terwijl patiënten te maken krijgen met vertragingen in toegang tot nieuwe behandelingen.
De gevolgen hiervan zijn inmiddels zichtbaar: België produceert baanbrekende wetenschap, maar de verdere ontwikkeling, industriële opschaling en economische opbrengst vinden plaats in het buitenland.
Drie strategische acties voor verandering
Het rapport schetst drie complementaire strategische maatregelen die kunnen zorgen voor een stevige fundering van innovatie, kapitaal en productie binnen België.
Het versterken van R&D-incentives
De eerste actie richt zich op het verbeteren van de stimulansen voor R&D. België vertrouwt al lange tijd op robuuste belastingvoordelen en subsidies die investeringen in onderzoek ondersteunen. Maar volgens het rapport zijn deze maatregelen niet langer voldoende onderscheidend. Ze ondersteunen niet in voldoende mate de strategische investeringen die noodzakelijk zijn voor een duurzame innovatie-ecosysteem. Om de concurrentiekracht te behouden, pleiten de auteurs voor een verhoging van de effectiviteit en het budget van deze incentives, met een focus op het verminderen van risico’s en het versnellen van de valorisatie van innovaties.
Een nationale gezondheidsdatadienst
De tweede belangrijke stap is het opzetten van een patiëntgericht nationaal datasysteem voor gezondheidsgegevens. Momenteel worden deze data gefragmenteerd en onderbenut, wat de innovatie bemoeilijkt. Het rapport adviseert de oprichting van een eenheid die door de overheid wordt ondersteund en die de infrastructuur biedt voor betrouwbare en ethische gegevensdeling. Dit moet het mogelijk maken dat patiënten, als eigenaars van hun gegevens, gecontroleerd hun geanonimiseerde informatie kunnen delen. Het geaggregeerde, hoogwaardige databestand kan vervolgens aan onderzoekers worden gedeeld en ondersteunt wetenschappelijke en medische innovaties op een veilige en transparante wijze.
Oprichting van een nationale souverain wealth fund
De derde strategische maatregel betreft de oprichting van een speciaal staatsfonds dat zich uitsluitend richt op de ondersteuning van de meest belovende bedrijven in de late groeifase (Series C en verder). Het rapport suggereert dat België zich moet richten op het lanceren van een fonds van ongeveer 10 miljard euro, bedoeld om late-stage financiering en binnenlandse productie te stimuleren. Hiermee wil België een grotere rol spelen in de internationale translatie en productie van biowetenschappelijke innovaties. Het doel is om de bestaande sterke punten te benutten en die verder internationaal te promoten, zodat ‘slim geld’ wordt aangetrokken.
Een krachtige overheidsstructuur
Geen van deze maatregelen kan effectief zijn zonder stabiele en heldere governance. Het rapport roept op tot het instellen van een dedicated Life Sciences Council, dat de strategische ontwikkeling in de sector moet waarborgen. Deze raad zou de prestaties van België vergelijken met internationale concurrenten, investeringsbeslissingen sturen en afstemming bevorderen tussen verschillende bestuursniveaus en actoren. Door deze aanpak ontstaat een samenhangend en doorlopend beleid, dat politieke volatiliteit minimaliseert.
Het heropstarten van de Biopharma R&D Platform vormt een concrete stap binnen deze strategie. Dit platform, vastgelegd in het akkoord van de federale regering, zal de samenwerking tussen regio’s, de sector en investeerders coördineren. Eveneens wordt een langeretermijnstrategie voor Life Sciences in België gestimuleerd, die ook Europese doelstellingen eninstrumenten integreert, zoals de strategie van de Europese Commissie voor biowetenschappen en biotechnologie.
