De mislukking van de reparatielening en de financiering van Oekraïne
Op donderdag werd duidelijk dat de Europese leiders niet akkoord gingen met een voorstel voor een reparatielening die bedoeld was om Oekraïne financieel te ondersteunen door middel van de immobilisatie van Russische activa. De plannen voor het verstrekken van miljarden euro’s aan Oekraïne door middel van een lening gebaseerd op Russische staatsactiva liepen vast tijdens de EU-top. Belgisch premier Bart De Wever vergeleek de poging met een zinkend schip, vergelijkbaar met de Titanic, en sloot niet uit dat het project definitief was afgewezen. Ondanks herhaalde voorstellen en het aanbieden van alternatieven zoals gezamenlijke schulden, toonde de steun van verschillende lidstaten zich lauw en aarzelend. Uiteindelijk werden de belangrijkste obstakels bij de ondertekening van de overeenkomst zichtbaar, vooral door het gebrek aan daadkracht van landen als Italië en Frankrijk, die noch actief tegen, noch expliciet voor de plannen waren. Het resultaat was een politieke nederlaag voor de initiatiefnemers, waaronder Ursula von der Leyen en Friedrich Merz. De optie om Russische activa als onderpand te gebruiken wordt nu door voorzichtigheid vervangen, waardoor de verwachting is dat Moskou zich niet zal uitsloven. Merz stelde dat het financieringspakket weliswaar vertraagd is, maar niet afgewezen, en dat Russische activa mogelijk op een later moment alsnog als zekerheid gedekt kunnen worden.
De uitgestelde EU-Mercosur handelsdeal en de protesten
De ondertekening van het omstreden EU-Mercosur handelsverdrag, oorspronkelijk gepland voor zaterdag in Brazilië, zal worden uitgesteld tot januari, zo meldden verschillende bronnen. De EU benadrukte dat de handtekening nu gepland staat voor 12 januari in Paraguay. Het uitstel markeert het einde van een proces dat bijna 25 jaar in de maak is en heeft geleid tot hevige protesten in verschillende lidstaten, vooral onder boeren die bezorgd zijn over marktverstoringen en de gevolgen voor de landbouwsector. Thomas Byrne, de Ierse minister voor Europese Zaken, uitte voorzichtigheid over de finale ondertekening, mede vanwege risico’s voor de Ierse veeteelt. Voormalig EU-commissaris Cecilia Malmström uit haar teleurstelling dat de EU herhaaldelijk het momentum heeft verloren en dat haar blokkade het vertrouwen in het project ondermijnt. De motivatie voor de vertraging ligt bij de zorgen van Frankrijk en Italië, die meer tijd eisen om garanties te finaliseren en te waarborgen dat EU-boeren beschermd worden tegen importverstoringen.
Várhelyi’s verzet tegen voedselbelasting en beleidsprioriteiten
Olivér Várhelyi, commissaris voor Gezondheid, probeerde recent de negatieve reacties op zijn voorstel voor een nieuwe belasting op voedingsproducten te bagatelliseren. Het plan omvat het heffen van een kleine toeslag op sterk bewerkte voedingsmiddelen en producten met hoge niveaus van vet, suiker en zout. Várhelyi noemde het zelf een micro-heffing, met een bedrag van ongeveer vijf cent per zakje chips, en benadrukte dat het niet bedoeld is als een strafmaatregel. De Europese Commissie heeft daarnaast haar prioriteiten voor 2026 vastgesteld, met de nadruk op defensie, veiligheid, concurrentievermogen en migratiebeleid. Met plannen voor versterkte militaire inkoop en economische hervormingen wordt geprobeerd de EU klaar te maken voor de uitdagingen van de komende jaren.
De EU-instellingen en de komende wetgevingsagenda
Op donderdag bereikten de drie belangrijke EU-instellingen overeenstemming over hun wetgevingsinitiatieven voor 2026. Centraal staat de versterking van defensie en veiligheid, onder meer door het vergroten van militaire mobiliteit en het verminderen van afhankelijkheid van Russische olie en gas. Ook migratie blijft een zorgpunt, met speciale aandacht voor terugkeer en grensbeheer. Daarnaast worden ambitieuze plannen gemaakt voor het verder ontwikkelen van de interne markt en energiemarkten, met een versnelling van de energiesectortransitie en marktvereenvoudiging. Als reactie op de politieke dynamiek heeft het Europees Parlement besloten dat medewerkers tijdens de feestdagen extra vrij krijgen, met sluiting van de kantoren op 23 december en tussen 24 december en 2 januari.
De uitspraak van het Europese Hof over Frontex en de gevolgen voor veelbelovende procedures
Het Europees Hof van Justitie heeft geoordeeld dat de Europese grensbewakingsdienst Frontex aansprakelijk kan worden gesteld voor schendingen van rechten tijdens uitzettingen, waardoor het bewijsrecht voor slachtoffers wordt versoepeld. De zaak was aangespannen door een Syrische asielzoeker die in 2020 een pushback in de Egeïsche Zee beweerde, en zal nu terugkeren naar de lagere rechtbank voor verdere beoordeling. Tineke Strik, lid van het Europees Parlement, kondigde aan Frontex en de Europese Commissie uit te nodigen om de implicaties van het arrest uit te leggen.
De situatie in Europese hoofdsteden
In Frankrijk worden maatregelen genomen om de uitbraak van de ziekte CND in de veeteelt te bestrijden, onder meer door het vaccineren van 750.000 koeien. In Italië is een controversiële wetswijziging voorgesteld die de defensiesector meer bevoegdheden geeft, wat bij oppositie tot beschuldigingen van een ‘oorlogs-economie’ leidt. In Spanje benadrukte premier Pedro Sánchez het belang van samenwerking binnen de regering, terwijl aan de politiële zijde nieuwe anti-corruptie- en seksueel intimidatie-onderzoeken leiden tot politieke spanningen. In Slowakije uitte het Europees Hof zorgen over de onafhankelijkheid van de publieke omroep STVR, wat kritiek uit Lokale en EU-niveau oproept. Tenslotte brachten boeren in Brussel grote aardappelen mee als symbolische protestactie tegen het EU-handelsverdrag met Mercosur, en werden er zelfs aangemaakt voor gebruik in stoofgerechten.
De nog te verwachten stappen en discussies
De EU blijft haar beleidsagenda uitbreiden met nieuwe voorstellen, waaronder het stimuleren van medische innovatie en het moderniseren van het goederenverkeer. Tegelijkertijd worden er ook belangrijke discussies gevoerd over de inzet van middelen en de verdediging van Europese belangen op het wereldtoneel, met de nadruk op het handhaven van de nationale soevereiniteit binnen de EU-structuren.
