De noodzaak van een plantaardiger voedselsysteem in Tsjechië
Organisaties die zich richten op plantaardige diëten pleiten voor een grotere integratie van alternatieve eiwitten binnen het Tsjechische voedselsysteem. Ze benadrukken dat succes alleen haalbaar is door een voorzichtige aanpak en de onderbouwing met degelijke argumenten. Tsjechië moet volgens hen de fouten vermijden die door andere landen zijn gemaakt bij de implementatie van nieuwe voedingsstrategieën.
Strategische visie van organisaties voor een duurzamer beleid
Samen met de Tsjechische Kamer voor Alternatieve Eiwitten betogen verschillende organisaties dat plantaardige diëten en alternatieve eiwitten vanzelfsprekend deel moeten gaan uitmaken van het overheidsbeleid. Ze roepen op tot het opstellen van een interdisciplinair actieplan op staatsniveau, met focus op volksgezondheid, voedselvoorziening, economie en landschapbehoud. Het doel is om een meer holistische benadering te realiseren die verschillende sectoren verbindt.
Prioriteit voor volksgezondheid
Een van de belangrijkste aandachtsgebieden is de volksgezondheid, gezien de toenemende prevalentie van hart- en vaatziekten, obesitas en diabetes, niet alleen in Tsjechië. Dagmar Štruncová, verbonden aan de Physicians Association for Nutrition (PAN), wijst erop dat internationale studies steeds weer bevestigen dat voeding een cruciale rol speelt bij het ontstaan van chronische ziekten. Ze geeft aan dat een plantaardig dieet aanzienlijk kan bijdragen aan preventie, wat niet alleen de volksgezondheid ten goede komt, maar ook de kosten in de gezondheidszorg kan verminderen.
Het document pleit voor gerichte maatregelen die consumenten effectief in deze richting bewegen. Daarbij wordt de geringe gezondheidskennis van de Tsjechische bevolking en het gebrek aan voedingsonderwijs voor zorgprofessionals als belangrijke lacunes aangewezen. Voeding wordt momenteel slechts marginale aandacht besteed in de opleiding van medische deskundigen.
Voedselzekerheid en landelijke productie
Een tweede pijler betreft de voedselvoorziening. Volgens de organisaties wordt de rol van plantaardige producten hierin onderschat. Tsjechië gebruikt zijn landbouwgrond bijvoorbeeld vaak op een inefficiënte wijze, en de industriële veehouderij is afhankelijk van geïmporteerd diervoeder. Er is onbenut potentieel voor binnenlandse eiwitgewassen zoals peulvruchten, die direct voor menselijke consumptie bestemd kunnen zijn.
Daarnaast onderstrepen de organisaties dat voedselinnovatie niet over het hoofd mag worden gezien. Marktsegmenten zoals plantaardig voedsel en alternatieve eiwitten tonen een hoge mate van innovatie en exportpotentieel. Europa ziet een snelle groei in deze sector, wat leidt tot internationale investering en nieuwe arbeidsplaatsen in hoogwaardig producerende industrieën.
Voor de overheidsmaatregelen wordt voorgesteld om marktwetten te versoepelen en gerichte ondersteuning te bieden, zoals subsidies en investeringskansen voor boeren en producenten die zich richten op het groeien of produceren van alternatieve eiwitten en plantaardige voedingsmiddelen. Dit moet het Tsjechische model veerkrachtiger maken en nieuwe exportmogelijkheden scheppen.
De aanpak vereist voorzichtigheid en sociale acceptatie
Volgens experts is een genuanceerde, sociale benadering essentieel. Eva Mejtová, verbonden aan het European Institute of Innovation and Technology (EIT), benadrukt dat Tsjechië over een sterk kennisbasis beschikt en dat een groeiende groep bedrijven bezig is met voedselinnovatie — van alternatieve eiwitten en fermentatietechnologieën tot duurzame landbouw en functionele voedingsmiddelen. De technologieën die hierbij worden ontwikkeld, bepalen volgens haar de concurrentiekracht van Europese bedrijven in de komende tien jaar.
Mejtová wijst er echter op dat er momenteel geen geïntegreerd kader bestaat om onderzoeksinstellingen, bedrijven, investeerders en de verwerkingsindustrie te verbinden. Ook Borisova, sociologe aan de Tsjechische Academie van Wetenschappen, adviseert dat de publieke sector, bijvoorbeeld via school- en ziekenhuisvoorzieningen, systematisch ondersteuning moet krijgen, zoals trainingen in het werken met plantaardige eiwitten en ingrediënten. Daarnaast moet er volgens haar algemene, op wetenschap gebaseerde voedingsrichtlijnen komen voor zorgmedewerkers.
Daarnaast suggereert Borisova dat voeding en culinaire tradities meer aandacht moeten krijgen. De culturele relevantie van plantaardige diëten moet niet worden onderschat; historische Tsjechische gerechten bevatten al peulvruchten, graanproducten, aardappelen en wortelgewassen—onderdelen van een culinaire erfgoed dat makkelijk kan worden aangepast.
Het belangrijkste obstakel blijft volgens de experts het gefaseerd invoeren van veranderingen, waarbij transparantie en sociale gevoeligheid cruciaal zijn. Mejtová ziet acceptatie in de samenleving als een grote uitdaging, zeker gezien de hoge prijzen en algemene vermoeidheid met hervormingen. De boodschap moet gericht blijven op het vergroten van keuzemogelijkheden, niet op beperkingen of moraalrellen.
In de sector zelf is het eveneens van belang dat de transitie op een economisch veilige wijze plaatsvindt, zodat nieuwe kansen ontstaan zonder conflicten te veroorzaken. Borisova merkt op dat de overheid boeren moet stimuleren om andere gewassen te verbouwen, vooral als er nog geen voldoende markt voor deze producten bestaat.
De ervaringen van andere Europese landen als waarschuwing
Volgens Eva Mejtová moet Tsjechië de fouten van andere landen vermijden. Bijvoorbeeld, in Nederland leidde wijziging van het landbouwbeleid tot massale protesten door boeren door gebrek aan communicatie en een te snel tempo. In Italië werd een verbod op gekweekt vlees geïntroduceerd op basis van politieke en emotionele argumenten, niet op basis van wetenschap, wat innovatie op lange termijn bemoeilijkt. In Frankrijk en België stuitten kleine aanpassingen in schoolmenu’s op weerstand door een gebrek aan samenwerking met ouders, scholen en lokale gemeenschappen.
De strijd om schoollunches en voedingsbeleid
In Tsjechië worden vergelijkbare discussies gevoerd. Recentelijk is een wijziging in de wet op schoolmaaltijden ingevoerd, die sinds 1 september van kracht is en de grootste veranderingen in dertig jaar betekent. Het doel is onder andere de maaltijden dichter bij actuele voedingsrichtlijnen te brengen, de kwaliteit en variatie te verbeteren, en de inname van zout, suiker en sterk bewerkte voedingsmiddelen te verminderen.
De wijziging wordt echter geconfronteerd met kritiek. Eén groep stelt dat kinderen belangrijke voedingsstoffen ontzien worden door het wegvallen van vlees. Een andere groep vindt dat de veranderingen minimaal zijn en door de media en politici overdreven worden uitgelicht. De Federatie van de Voedings- en Drankindustrie in Tsjechië roept op tot een herziening van de regels voor kindervoeding en bekritiseert de niet-transparante manier waarop de nieuwe regels tot stand zijn gekomen.
De nieuwe regering onder leiding van Andrej Babiš heeft aangekondigd dat ze de wet wil herzien, maar de exacte koers voor het voedselsysteem blijft nog onduidelijk. Op Europees niveau zou er ook een strategie voor eiwitten kunnen komen, die de komende maanden verder uitgewerkt wordt.
