De EU’s ‘Vereenvoudigings’-Dwang wordt een goudmijn voor lobbyisten
Brussel was altijd een stad waar lobbyisten minder kregen dan ze vroegen. Dat is tegenwoordig veranderd. Dankzij de ambitieuze ‘vereenvoudigings’-campagne van de Europese Commissie krijgen zakelijke belangenvertegenwoordigers nu in rap tempo beleidswinst, variërend van versoepelde privacyregels tot het stimuleren van kunstmatige intelligentie en het afzwakken van pesticidenvoorschriften. Een senior manager van een Amerikaans lobbybureau in Brussel, dat dit jaar een dubbele toename in inkomsten ervaart, bevestigt dat er nu zoveel nieuwe opdrachten binnenkomen dat het bedrijf moeite heeft om alles aan te kunnen.
Na vijf jaar van intensieve regulering zet de Europese Commissie haar eigen regels in hoog tempo om. Het beleid wordt snel herzien onder druk van EU-leiders die vrezen dat de economische problemen van de unie niet zullen verdwijnen zonder dat het bedrijfsleven meer ruimte krijgt. Tegelijkertijd claimen maatschappelijke belangengroepen dat de rechten van burgers en milieuprotectie te snel worden opgegeven.
De controverses rondom de hervormingen en het oordeel van de Europese ombudsman
De Europese Ombudsman heeft de Commissie onlangs beschuldigd van wanbeheer wegens veranderingen in agrarische regelgeving. Deze kritiek geeft milieuorganisaties enige hoop om de terugdraaianalyses ongedaan te maken. Echter, met de economische stagnatie in Duitsland en de economische problemen in Frankrijk die de rechts-populistische partijen versterken, lijkt terugkijken weinig relevant. De EU-commissaris voor vereenvoudiging, Valdis Dombrovskis, gaf vorige week aan dat het tempo gehandhaafd moet blijven.
Een verandering in het zelfbeeld van Brussel
Voor tweevoudig decennia was Brussel trots op haar vermogen om de belangen van het bedrijfsleven te reguleren en wereldwijd standaarden te exporteren, vaak het zogeheten ‘Brussels-effect’ genoemd. Nu spreken insiders over een ‘Brussels-defect’, een groeiend geloof dat de economische crisis in Europa vraagt om het afbreken van de regels die daar ooit als instrument van zachte macht fungeerden. Sectoren zoals voedsel, chemie en technologie ondergaan of staan op het punt van ingrijpende regelgevingshervormingen. Dit proces wordt versterkt door de heersende meerderheid in het Europees Parlement die de administratieve lasten wil verminderen, waardoor de veranderingen nog maar het begin zijn.
De toenemende invloed van de belangenlobby en de cultuurverandering
De belangenlobby voor publieke aangelegenheden, vooral gericht op het beïnvloeden van beleid, bloeit op. Volgens James Stevens, managing partner bij Rud Pedersen, een vooraanstaand Europees lobbybureau dat dit jaar een stijging van 15% in omzet kent, is vereenvoudiging in de praktijk allesbehalve eenvoudig en brengt het onzekerheid met zich mee waar organisaties dagelijks door navigeren. Daarnaast merkt Carmen Bell, algemeen directeur bij APCO in Brussel, dat procedures complexer zijn geworden en dat consultaties ingewikkelder worden door de veelheid aan ambiguïteit.
Ook NGO’s die zich inzetten voor milieu en gezondheid, grote invloedhebbenden in het beleid, lopen het risico op budgetverminderingen, mede doordat EU-subsidies worden onderzocht. Die organisaties voelen zich buitengesloten van de vereenvoudigingsagenda. Volgens het NGO-rapport ‘Corporate Europe Observatory’ zijn er alleen al 600 ontmoetingen tussen Commissiefunctionarissen en industriële vertegenwoordigers over de vereenvoudigingsplannen geweest, een schaal van betrokkenheid die vijf jaar geleden onvoorstelbaar zou zijn.
Het geheim van Brussel lijkt te worden verbroken: een lobbyist zei: “Voorheen vermeed de Commissie het om buiten de werkuren met ons uit te gaan. Nu doen ze dat nauwelijks nog wegkijken.” De Commissie stelde dat haar medewerkers contact met belangenvertegenwoordigers ‘systematisch’ moeten rapporteren in het kader van transparantieverplichtingen. Een woordvoerder verklaarde dat ze met iedereen spreken, van werknemers tot bedrijven en burgers, omdat dat volgens hen de basis vormt voor goede wetgeving.
De eerste tekenen van de omslag: het Green Deal onder druk
De verandering in beleid komt niet uit het niets. Al sinds een jaar groeit de druk vanuit de industrie op de EU, vooral na de politieke schok van de verkiezingen van 2024 en waarschuwingen uit de VS over mogelijke sancties tegen EU-regelgeving. Zo mobiliseerde de chemische industrie in 2024 73 CEO’s rond de Antwerp Declaration, met als doel de competitiviteit van Europa te verbeteren, waarop bijna 1.300 organisaties zich aansloten. Daarnaast kondigde BusinessEurope 68 wetten aan voor herziening, met het oog op het versoepelen van regels en het vertragen van implementatie.
De toon werd agressiever nadat de verkiezingen plaatsvonden. In die periode gingen grote werkgeversverenigingen zoals BDI, MEDEF en Confindustria zich uitspreken over de ‘bureaucratisering’ van Europa, angstig dat deze de concurrentiekracht tegenover de VS onder druk zette, vooral na de verkiezing van Donald Trump die deze discussie versnelde. Trump beschuldigde de EU ervan de Verenigde Staten ‘zeer oneerlijk’ te behandelen, en zijn terugkeer heeft de EU-initiatieven verder aangejaagd.
Ursula von der Leyen reageerde op de druk met haar eigen plannen om de Green Deal te vereenvoudigen, onder meer door een nieuwe Antwerp Declaration en gesprekken met honderden CEO’s. Frankrijk en Duitsland drongen aan op nog verdergaande maatregelen, waaronder het volledig schrappen van regelgeving rondom bedrijfssustainability en due diligence. Oppositie binnen het Europees Parlement, vooral van meer conservatieve en rechtsgeoriënteerde partijen, steunde deze harde maatregelen, wat in Washington werd toegejuicht.
Deregulatie en de technologische sector
De technologische sector ervaart eveneens een versnelling, met plannen om onder meer de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) te versoepelen en de implementatie van de nieuwe AI-wet te vertragen. De VS oefent extra druk uit om de strijd tegen desinformatie te intensiveren. Industry insiders, zoals Alexandre Roure van CCIA, verwachten dat de Europese Commissie snel in een hogere versnelling moet schakelen.
De agri-food belangenbehartigers bereiden zich ook voor op de komst van de ‘Food and Feed Omnibus’, waarin volgens een gelekte concepttekst wijzigingen worden voorgesteld die het chemische gebruik en het hernieuwen van pesticiden zouden versoepelen. Kritische waarnemers zoals Nina Holland van NGO Corporate Europe Observatory vrezen dat dit de gezondheids- en milieubescherming aanzienlijk zal ondermijnen.
Risico’s en de toekomst van de regulering
Deze regelhervormingen worden uitgevoerd door een Commissie die volgens velen met een ongewoon gevoel van urgentie handelt. Toch waarschuwen industrievertegenwoordigers dat risico’s bestaan. Een senior lobbyist waarschuwt dat de negatieve gevolgen van slecht geformuleerde hervormingen onzekerheid voor bedrijven veroorzaken, omdat het wetgevingsproces veel te complex wordt. Anderen vrezen dat zodra de regels worden opgeheven, het nog moeilijker wordt om de markt goed te reguleren.
De duizenden lobbyisten in Brussel zullen niet verdwijnen, maar ze kunnen straks wel geconfronteerd worden met een stad waarin minder regels zijn, wat ook minder zekerheden betekent. Op dit moment is het vooral een feestvieren van de vlammen van de bonfire van deregulering.
