De impact van de handelsovereenkomst op de Europese industrie
De controversiële handelsakkoord tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten ondervindt toenemende kritiek van beleidsmakers en industriële leiders. Zij waarschuwen dat de overeenkomst, die onder leiding van de Trump-administratie tot stand kwam, niet eerlijk noch duurzaam is. Europese machinefabrikanten worden geconfronteerd met strenge importtarieven tot wel 200 procent, wat sommige bedrijven heeft doen besluiten om volledig te stoppen met exporteren naar de Verenigde Staten. Experts schetsen een beeld van toenemende bureaucratische obstakels, oplopende tarieven en strategische fouten die mogelijk de industriële sector in Europa aanzienlijk kunnen beïnvloeden.
Kritiek op het handelsakkoord en de geopolitieke implicaties
Kathleen Van Brempt, vicevoorzitter van de commissie voor internationale handel in het Europees Parlement, uitte een scherpe kritische noot over het akkoord. Volgens haar is het geen handelsakkoord in de traditionele zin: “Dit is geen goed akkoord. Het is niet eerlijk of evenwichtig.” Zij kondigde aan dat parlementariërs voorstellen zullen indienen voor amendementen, waaronder een vertraging- of houdclausule en beschermingsmaatregelen om de economische schade te beperken.
Naast de tarifaire problemen wees Van Brempt ook op bredere geopolitieke gevolgen: “We worden gedwongen om te investeren en te kopen in de Verenigde Staten. Het is cruciaal dat we een echte strategie voor economische veiligheid ontwikkelen en minder afhankelijk worden van de rest van de wereld voor onze basisbehoeften.”
Georg Riekeles, associate-directeur bij het European Policy Centre, voegde hieraan toe dat het akkoord een grote strategische misstap is geweest. Volgens hem heeft de EU een geopolitieke kans laten liggen door zich niet te positioneren ten opzichte van belangrijke sectoren zoals technologie en industrie. Hierdoor bevindt de EU zich nu in een ‘geopolitieke en geoeconomische uithoek’, met minder invloed in mondiale onderhandelingen. Hij waarschuwde dat Europa afhankelijk is geworden van kritieke grondstoffen en halfgeleiders, waarbij Europese bedrijven zelfs kort voor stillegging staan wegens gebrek aan toegang tot essentiële chips en mineralen.
De gevolgen voor de export en bureaucratische lasten
Voor de Europese machinerie sector zijn de gevolgen al duidelijk zichtbaar. Verena Thies, vicevoorzitter van VDMA, beschreef het toenemende probleem van nalevingsvereisten onder de Amerikaanse Section 232-tarieven op staal en aluminiumproducten. “De Amerikaanse tarieven, ingevoerd in augustus, betreffen nu 40 procent van de EU-machinery-exporten. Tegen december zou dit kunnen stijgen tot 56 procent, wat leidt tot hogere kosten en ingewikkelder bureaucratie.”
Ze legde uit dat het documenteren van de inhoud en afkomst van staal en aluminium een grote uitdaging vormt, vooral omdat machines vaak meerdere meters groot zijn en uit duizenden onderdelen bestaan. Sommige bedrijven hebben al hun export naar de VS stopgezet uit angst voor bureaucratische fouten. Thies waarschuwde dat de niet-naleving tot hoge boetes, tot wel 200 procent, kan leiden en dat onder andere Duitse machinelijnen al met 18,5 procent zijn afgenomen in jaar-op-jaar export.
Ze riep op tot heronderhandeling van het handelsakkoord en pleitte voor een uitzondering voor mechanische elektriciteitssector onder de tariefregelingen voor staal en aluminium.
Een kwetsbare levenslijn en de voortzetting van de handel
Ondanks de onvrede onder zakelijke groepen wordt het akkoord door velen gezien als een minder slecht alternatief dan een volledige handelsoorlog. Thibaut L’Ortye, senior directeur bij AmCham EU, stelde dat men de trans-Atlantische handel liever wil stabiliseren dan volledig te blokkeren: “We ondersteunen het EU-VS kaderakkoord, omdat het op dit moment de beste optie lijkt – de alternatieven waren veel slechter vanuit economisch perspectief.”
Hij benadrukte dat de uitvoering van het akkoord cruciaal is. “Het implementeren van de overeengekomen maatregelen en het verder uitwerken van voorstellen in het Europees Parlement en door de lidstaten is nu belangrijk. Het toevoegen van sunset-clausules zou de voorspelbaarheid ondermijnen en voor meer instabiliteit zorgen,” aldus L’Ortye.
De pragmatische verdediging van de Europese aanpak
Matthias Jorgensen, hoofd van de afdeling voor de VS en Canada bij de Europese Commissie, verdedigde de aanpak van de Commissie als een noodzakelijke compromis om verdere escalatie te voorkomen. Hij benadrukte dat er drie prioriteiten zijn: het uitvoeren van de afspraken door middel van Europese wetgeving, het zorgen dat de VS haar beloftes nakomt, en het verdere bevorderen van samenwerking op het gebied van tarieven, niet-tarifaire barrières, standaarden en betrouwbaarheid van bevoorringsketens. Hoewel er tekortkomingen zijn vastgesteld op het gebied van staal en aluminium, bleef Jorgensen optimistisch over de stabiliteit die het akkoord biedt in vergelijking met het begin van het jaar.
Hij stelde dat Brussel Washington probeert te bewegen tot het respecteren van een tariefplafond van 15 procent binnen de Section 232-onderzoeken, ook voor medische hulpmiddelen. “Het is ons duidelijke begrip dat er een algemene plafond is van 15 procent… Wat zal bepalen of dit wordt gerespecteerd, zijn de uitkomsten van de vele Section 232-onderzoeken.”
De opmerkingen van Jorgensen waren voorafgaand aan de afspraak op 24 november in Brussel met de Amerikaanse Agentur voor Handel, Jamieson Greer, en de Minister van Handel, Howard Lutnick. Tijdens een informele discussie werden zij niet als officiële standpunten van de Commissie gepresenteerd.
De wereld van dwang en geopolitieke strategie
Riekeles waarschuwde dat de VS zich in een volledige dwangpositie bevinden: “De VS is volledig overgegaan tot een strategie van coercitie. We leven niet meer in een wereld van samenwerking en regels, maar in een wereld waar dwang en druk de boventoon voeren.”
Van Brempt voegde eraan toe dat zelfs onder de Democraten protectionistische neigingen bleven bestaan: “Ze hebben de beleidsporen van Trump niet gewijzigd, ze hebben die slechts verlaagd of opgeschort.”
Volgens haar vereist deze situatie een sterkere Europese houding. “We hadden de anti-coercinstrumenten moeten inzetten, maar dat is niet gebeurd. De Europese Commissie heeft hier niets ondernomen.”
De noodzaak van diversificatie en versterking van de concurrentiekracht
Naast de directe crisisbestrijding benadrukten experts dat structurele hervormingen noodzakelijk zijn. Jorgensen onderstreepte dat handelsbeleid niet alles kan oplossen en dat er ingezet moet worden op het creëren van een gemeenschappelijke kapitaalmarkten, economische integratie en regelgevingsharmonisatie. Van Brempt riep op tot snellere handelsbesprekingen en het versterken van veiligheidsmaatregelen. “Voor een stevigere aanpak moeten we flexibeler worden, vooral bij het onderhandelen over nieuwe handelsverdragen,” stelde zij.
Thies pleitte voor meer diversificatie. “Vrije handel blijft de voorkeur verdienen boven marktisolatie. Merkosur, Indonesië, India en Mexico worden steeds belangrijker voor Europese handel. Diversificatie is cruciaal in deze uitdagende tijden.” Van Brempt waarschuwde dat het afzwakken van EU-standaarden of de aanvallen op het Green Deal dat de verkeerde kant op drijft.
Een fragiele wapenstilstand of een voorbode van een omslag?
Toen de sessie eindigde, deed Riekeles een sombere voorspelling: “Dit is geen stabiele regeling. We moeten ons voorbereiden op een mogelijke mislukking.” Hij pleitte voor een sunset-clausule, mogelijk voor 36 maanden, als onderdeel van de herziening van het akkoord. Er bestaat brede consensus dat het huidige raamwerk slechts een tijdelijke oplossing biedt, geen definitieve. Op dit moment bevindt Brussel zich in een delicate afweging tussen het behoud van trans-Atlantische banden en het beschermen van de Europese industrie tegen onvoorspelbare beleidswijzigingen.
Of de EU deze betwiste deal kan benutten voor een diepere samenwerking of dat het juist een waarschuwing wordt voor geopolitieke miscalculaties, hangt af van de komende ontwikkelingen in de wereldhandel.
