Een politieke verschuiving in de Franse uitgeversindustrie
In Frankrijk is een duidelijke beweging naar rechts zichtbaar in de uitgeverswereld, aangedreven door de toenemende controle van miljardair Vincent Bolloré over het Hachette-imperium en een groeiende belangstelling voor ideeën uit rechts-conservatieve hoek. Terwijl het land zich voorbereidt op de presidentsverkiezingen van 2027, verandert de boekensector—traditioneel bekend om haar gematigdheid—in een onverwacht strijdtoneel.
De meest opvallende tekenen van deze verandering vinden plaats in drukbezochte boekwinkels in landelijke gebieden, waar de bekende RN-senator en Europarlementariër Jordan Bardella langdurige rijen verzamelt tijdens signeersessies. Zijn nieuwste boek, “Ce que veulent les Français” (Wat de Fransen willen), verkocht volgens zijn team in minder dan twee weken meer dan 35.000 exemplaren—een opmerkelijk aantal voor een actieve politicus. Zijn eerdere boek, dat slechts een jaar daarvoor verscheen, haalde circa 200.000 exemplaren.
Dit fenomeen vormt een duidelijk onderscheid met de publicatiegeschiedenis van Marine Le Pen, leider van Rassemblement National (RN), die met haar laatste boek uit 2012, uitgegeven bij een uitgeverij vooral bekend om welzijnstitels, een veel terughoudendere publicatiecarrière heeft gehad.
De veranderingen in de sector sinds de overname door Bolloré
Wat sindsdien is gebeurd, betreft vooral het veranderde karakter van de sector zelf. Sinds Vincent Bolloré—een mediamagnaat die volgens Forbes een geschat vermogen van 8,7 miljard euro bezit— twee jaar geleden Hachette overnam, heeft de extreem-rechtse ideologie haar nieuwe plek gevonden in een markt die voorheen gedomineerd werd door gematigdheid en commerciële voorzichtigheid.
Bolloré, met een achtergrond in transport en logistiek in Afrika, heeft bijna twintig jaar besteed aan het heroriënteren van zijn bedrijf op media en communicatie. In 2023 vertegenwoordigen deze activiteiten bijna 80% van de omzet van het bedrijf, vergeleken met slechts iets meer dan 50% twee jaar eerder.
De transformatie bij Fayard en de politieke betrokkenheid
De meest uitgesproken verandering gebeurt bij Fayard, een historisch imprint van Hachette opgericht in 1857. Deze uitgeverij heeft een reputatie opgebouwd met auteurs als Boris Vian en Aleksandr Solzjenitsyn. Na een herstructurering in 2024 heeft Fayard enkele bekende figuren uit de rechtse en extreem-rechtse hoek onder contract genomen, waaronder Éric Zemmour, een prominent polemist en de opkomende ster binnen RN, en de conservatieve politicus en schrijver Philippe de Villiers. Daarnaast is het aandeel religieuze publicaties toegenomen.
In februari 2024 uitten werknemers bij Fayard zorgen over wat zij het “ideologische” project van Bolloré noemden, waarbij ze waarschuwden dat de kernwaarden van de uitgeverij in gevaar zouden kunnen komen. Daarna volgden meerdere vertrekkingen. Spanningen verergerden wanneer Fayard een boek aankondigde van Xenia Fedorova, voormalig hoofd van RT France, die in 2023 werd gesloten nadat haar accounts onder EU-sancties waren bevroren. Het sociale comité van Hachette Livre beschuldigde Fayard ervan een “platform voor Russische autoritaire propaganda” te worden.
Olivier Betrouné, voormalig vice-president van Fayard, vertelde aan Euractiv dat vrijheid van publiceren cruciaal is, maar dat men voorzichtig moet zijn met het gebruiken van een prestigieus literair catalogus om waarden te promoten die “diametraal tegenover” hun erfgoed staan. Hij stelde dat Bolloré een “strijdvogel voor de christelijk westerse beschaving” is, die fundamenteel-katholieke idealen wil mobiliseren om de samenleving te “herwaarderen” tegen buitenlandse dreigingen.
Een gecoördineerde media-offensief
Bolloré beschikt over een krachtig mediakader dat hem ondersteunt. In de afgelopen tien jaar heeft hij de controle overgenomen van CNews, Europe 1, Paris Match en Le Journal du Dimanche, waardoor een mediabeeld ontstaat dat nauw verbonden is met conservatieve en nationale berichtgeving. Sleutelpersonen uit deze media worden nu aangetrokken door Fayard voor het uitgeven van boeken. Onder hen bevinden zich journalisten zoals Christine Kelly en Sonia Mabrouk; laatstgenoemde superviseert “Pensée libre”, een nieuw imprint binnen Hachette met een conservatieve inslag.
Volgens Jean-Yves Mollier, een historicus in de uitgeverij, is deze combinatie van mediamacht, politieke afstemming en editorial beleid uniek voor Frankrijk. Dankzij Hachettes krachtige distributiekanalen, waaronder de Relay-winkels in Frankrijk en België, worden de auteurs van Bolloré ook verzekerd van prominent plek op de boekenplank. “Bolloré zet al zijn middelen in om ervoor te zorgen dat RN in 2027 de presidentsverkiezingen wint,” aldus Mollier.
Zijn invloed werd nog duidelijker in 2024 toen Éric Ciotti, toen leidinggevende van de centrum-rechtse partij Les Républicains, Bolloré informeerde over een voorgenomen alliantie met RN voor de verkiezingen datzelfde jaar—voor andere partijen dit was de eerste keer dat ze direct betrokken werden bij die strategische beslissing.
Internationale context en toekomstperspectieven
Hachette is met een omzet van 2,8 miljard euro de derde grootste uitgever wereldwijd en bezit ongeveer vijftig square brands in Frankrijk, waaronder Stock, Grasset en Calmann-Lévy. Over het algemeen zijn er weinig aanwijzingen dat de editorial line sinds de overname fundamenteel is aangepast.
In de Verenigde Staten heeft Hachette’s divisie Basic Books echter al snel na de verkiezing van Donald Trump in 2016 series geïntroduceerd met een conservatiefere inslag, zoals Basic Liberty, geleid door Thomas Spence van de Heritage Foundation. Volgens Mollier weerspiegelen deze stappen meer een zakelijke opportuniteit dan een ideologische koerswijziging; Bolloré wil geen risico lopen op financiële instabiliteit door een doctrinaire lijn door al zijn merken te halen.
Desalniettemin verwacht Mollier dat de druk binnen Frankrijk zal toenemen, vooral tot aan de presidentsverkiezingen van 2027, waarbij de rechtervleugel de publicatie-industrie gebruikt om niet alleen kiezers te bereiken, maar ook om hun wereldbeeld te normaliseren in de cultuur.
